Poigravanje apsurdima

Zbirka medijske prakse, kako su u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine imenovali inicijalnu kolekciju digitalnih artističkih radova, predstavlja prvu zbirku ove vrste u regionu. Interesovanje za nju zasniva se već i na polaznoj dilemi - šta znači muzejska kolekcija radova koji i dalje ostaju na sajtovima umetnika, dakle dostupni svakom u bilo kom trenutku? Kustos Kristian Lukić, rukovodilac Zbirke, ističe da projekat nailazi na nekoliko nedoumica i upitanosti: „Moglo bi se reći da se konstituisanje Zbirke i sastoji u poigravanju apsurdima. Radovi nastali u logici digitalnih medija, informatičkih i mrežnih tehnologija, novina su u muzejskoj praksi, a naročit izazov je pozicioniranje onih dela i praksi gde su digitalni mediji i mrežne tehnologije ujedno i deo umetničkog rada. Kada je reč o digitalnoj formi, izlaganje postaje dominantno spram tri preostala aspekta klasične muzeologije, sakupljanja, obrađivanja i čuvanja. Zapravo, trezorisanje digitalnih radova svodi se na distribuciju i arhiviranje na što veći broj nosača, servera, diskova, DVD-a...” pojašnjava sagovornik NIN- a. Intrigantan je i nov koncept vlasništva nad radovima iz Zbirke. Plativši za pravo da radove sačuva i prezentuje na svom hard-disku, Muzej je signalizirao tržištu sopstveni vrednosni stav. Međutim, autor ostaje vlasnik i može neograničeno prodavati isti rad. Dela nisu izmeštena iz svog okruženja, niti je pristup ograničen, recimo serijom naštampanih diskova i pravnom zabranom daljeg štancovanja. Lukić smatra da je poistovećenje autorskih i vlasničkih prava primereno reproduktivnim umetničkim delima. Beskrajna mogućnost umnožavanja i pristupa sajtu relatizovala je pojmove originala i kopije, pa je deplasirano graditi ugled i status muzeja „jedinstvenom kolekcijom“. U današnje vreme, digitalni radovi se putem Mreže razmenjuju, dele.., i gubi se ekskluzivitet vlasničkog posedovanja. „U novim okolnostima, akumulacija artefakata prestaje da bude primarna kategorija. Umesto gomilanja radova, osnovna uloga Muzeja, društvene institucije, postaje utvrđivanje tehnike označavanja, slično ulozi pretraživača u svetu interneta”, precizira kustos MSUV, naglašavajući da je ključno društveno i političko pitanje mrežne zajednice klasifikacija i strukturizacija znanja, te muzej izdvajajući pojave i prakse koje utiču na oblikovanje društvene realnosti preuzima ulogu vrednosnog markera. Novi model formiranja muzejske zbirke je i odgovor na trend razvoja kulturne, medijske i kreativne industrije u kome je umetnost samo stepen više u društvenoj raspodeli rada i kapitala. Pitanje na koje se iščekuje odgovor je hoće li kolekcionari imati ambicije i motiva da investiraju u umetničko delo koje može svako da ima, odnosno, hoće li reputacija i društveni status kolekcionara biti dovoljna zamena za uloženi finansijski kapital? Dilemu, o kojoj se raspravljalo na pratećim skupovima u Novom Sadu, u Muzeju vide kao problematizovanje pitanja zašto kolekcionar ulaže u umetničko delo? Ako prestiž i društveni status nisu osnovni motiv, već kolekcionarstvo postaje oblik penzionog (investicionog) fonda, može se dovesti u pitanje aura umetničkog dela; u čemu se onda artistički rad razlikuje od zlata, dijamanta, nafte, obveznica? Koncept MSUV je i pokušaj da se finansijska dobit od (preprodaje) umetničkog rada usmeri autoru, ne kolekcionaru-preprodavcu. Posredno, novi model umesto investicionog ulaganja u artefakte reafirmiše srednjovekovno mecenstvo i zadužbinarstvo iz doba prosvetiteljstva kao oblike kolekcionarstva... Na upit može li laka dostupnost putem interneta trivijalizovati umetnost, Lukić odgovara da se pitanje može uopštiti na sve sfere života, odnosno da je problem nepreglednost Mreže, pa je postalo vidljivo da moć ima onaj ko organizuje hijerarhizaciju i promoviše znanje. Tako se i uloga muzejske institucije pomera ka strukturisanju i ukazivanju na vrednosti. Pomeranje granice Pri formiranju Zbirke medijske prakse, Muzej se trudio da obuhvati bitne momente u nastanku i razvoju digitalne umetnosti. Za svih trinaest radova jedanaestoro zastupljenih umetnika, zajedničko je da istražuju i pomeraju granice medija u kome rade. U kolekciji su dela Bogdanke Poznanović, asocijacije Apsolutno, Vacuumpack-a, Predraga Šiđanina, PPgrupe (Katarina Šević i Zita Majaroš), Andreja Tišme, Vladana Jolera, Stevana Kojića, Vladimira Todorovića i dvojice klasika svetskog net-arta - Vuka Ćosića, suosnivača LJubljanske digitalne medijske laboratorije i projekta Nettime i Heta Bantinga, inicijatora Net.art pokreta i umetnika kome je doživotno zabranjen ulazak u SAD zbog kompjuterskog zaobilaženja zaštite i razotkrivanja baze tajnih podataka General motors-a.