Silovanje prava

Uvek kada je politika jača od prava, trpi pravda. Tako je i sa odlukom hrvatske vlade da usvoji predlog zakona kojim se sve optužnice i osude koje su u Srbiji donete protiv Hrvata proglašavaju ništavnim. Tačnije, svi akti JNA, SFRJ i Srbije koji se odnose na rat devedesetih godina, a kojima su optuženi ili osuđeni hrvatski državljani postaće pravno nevažeći. Predloženi zakon je odgovor na optužnice za ratne zločine na području Vukovara 1991. godine, koje su iz Beograda nedavno stigle u Hrvatsku protiv oko 40 hrvatskih državljana, među kojima i nekoliko ratnih rukovodilaca. Tim zakonom se, kako je rečeno na sednici vlade, žele zaštititi hrvatski državljani od pravne agresije iz Srbije. Međutim, pravila međunarodnog krivičnog prava, koja se odnose na principe za određivanje nadležnosti države jasno kazuju da teritorijalni princip nije jedini i ne primenjuje se isključivo. Pored teritorijalnog postoje još i: princip nacionalnosti, zaštitni princip, princip univerzalnosti... Tako princip univerzalne nadležnosti kaže: „Svaka država je ovlašćena da pokrene postupak protiv lica koja su okrivljena za međunarodne zločine, bez obzira na mesto gde je zločin izvršen, na državljanstvo žrtve ili počinioca.“ Na ove principe se pozivao i Izrael prilikom suđenja nemačkom nacističkom ratnom zločincu Adolfu Ajhmanu, u Izraelu 1962. godine. Slično je postupila i Španija, kada je 1998. godine na njen zahtev u Londonu bio uhapšen bivši čileanski diktator Augusto Pinoče, kako bi bio izručen Špancima radi suđenja za ubistva stotina španskih državljana tokom njegove diktatorske vladavine Čileom (spasilo ga je izručenje Čileu, gde je sudski proces suspendovan a Pinoče proglašen mentalno nesposobnim). Kaznu je izbegao i Mirsad Repak, poreklom iz BiH, koji je u Norveškoj osuđen na četiri i po godine zatvora zbog zločina nad srpskim civilima u logoru Dretelj 1992. godine. Presudu je poništio Vrhovni sud Norveške jer je ova zemlja zakon o ratnim zločinima donela tek 2005. godine, pa ga nije mogla primenjivati retroaktivno. Upravo je i čikaški Federalni sud, po tužbi za genocid, podnetoj od strane Srba proteranih tokom “Oluje“, prihvatio da sudi firmi koju vode penzionisani američki generali za pomoć u organizovanju hrvatske akcije „Oluja“. Svi ovi primeri pokazuju da to što su hrvatski državljani počinili ratne zločine nad drugim hrvatskim državljanima nije dovoljno valjan argument za isključivu primenu teritorijalnog principa. Ako još postoji osnovana i razumna sumnja da bi hrvatski počinioci krivičnog dela pred hrvatskim sudovima dobili blage kazne ili čak bili oslobođeni u navodnom „nedostatku dokaza“, Srbija može, pozivajući se na zaštitni i univerzalni princip krivične odgovornosti, zahtevati suđenje dotičnim optuženima, pred svojim sudovima.