Geopoetičko surfovanje

Beogradska Geopoetika - kako piše na stražnjim koricama izdanja - “s ponosom objavljuje” prvu prozno-pripovednu zbirku Zvonke Gazivode (1970), dosadašnje potpisnice dve objavljene knjige stihova. Osim upućivanja na pretpostavljeni kvalitet ponuđenog štiva, pomenuti ponos u ovom slučaju praćen je nesumnjivo i zadovoljstvom zbog bliskosti kreativnog rukopisa mlade autorke i brižljivo negovane uređivačke koncepcije kuće.

Zbirka neuobičajenog naslova, “Delfini na helijumu”, predstavlja, dakle, pažnje vredno ostvarenje geopoetičkog opredeljenja, one orijentacije koju je njen tvorac Kenet Vajt osamdesetih godina prošloga veka definisao kao sklonost duhovnoj kartografiji, “shvatanju života najzad oslobođenog od ideologija, mitova, religija”. Otuda su transparentna apolitičnost i podrazumevani kosmopolitizam možda najizrazitija obeležja ove knjige, kao što to i inače biva u geopoetički deklarisanim delima, kakva su u aktuelnoj domaćoj literaturi “Geopoetičke basne” ili “Podmetači za snove” Vladislava Bajca, na primer. Najočevidniji “programski” izraz geopoetičkog duha u ovoj zbirci svakako je njena završna prozna celina, “Geopoetski krug do Pesoe”, interesantno uobličen lirsko-esejistički omaž velikom portugalskom pesniku, gradu Lisabonu i samoj Portugaliji. Počivajući, baš kao i još neke slične celine (“Čaj od jasmina”, “Devojka sa Ipaneme”, “Brazil”), na neobaveznom imaginiranju i duhovnom seljenju kroz prostor i vreme u potrazi za idealnim slikama vlastite duševnosti, ova kulturološki citatna i jezički inventivna, katkad i stilski eruptivna proza biće pravo osveženje za čitaoca neopterećenog očekivanjima i navikama.

Pripovedno “surfovati”, održati se na “penušavom talasu” inspiracije što duže, ne misleći pri tom previše o rastojanju i cilju - tako bi se mogao opisati ovaj nekonvencionalni spisateljski zahvat koji se povremeno oslanja na dez i njorld music, kao i na savremene beletrističke i filmske topose. Neke provizorne “priče” iz ove knjige (“Jafa”) zato uopšte i nemaju završetak u tradicionalnom značenju te reči, a najinteresantnije među njima (“Šešir za kišu”, “Ručak”, “Gorila”, “Suma sumarum”) u svakom slučaju čitaju se kao prozne pustolovine po imaginarnom beskraju spoljnjeg i unutrašnjeg sveta. Nije uvek sve u njima, naravno, jednako uspelo, kako to i inače biva u literaturi “labave” strukture, ali ono što ih izdvaja jeste preovlađujuće zavidan nivo invencije i prozne imaginacije. S druge strane, uobičajene kratke priče s poentom iliti dosetkom (“Izgubljeno-nađeno”, “Zeleno more”, “After-partd”) delimično kvare dobar utisak koji ostavlja celina zbirke, delujući kao pojednostavljeni, greškom uvršćeni naslovi, odnosno kao posledica autorovog nevelikog iskustva u sačinjavanju proznih knjiga.

Gledano s tematskog i ukupnog stilskog aspekta, a u okviru aktuelnog ženskog pisma, proza Zvonke Gazivode smešta se, moglo bi se kazati, negde između narativnih manira Snežane Jakovljević (“Eva od kaveza”, “Ipal”) i LJubice Arsić (“Zona sumraka”, “Tigrastija od tigra”), između umekšanije poetizacije i ironijski naglašenije i nešto robusnije erotizacije “neherojske”, trivijalne svakodnevice. Unekoliko “tigrastija” od “Eve od kaveza”, Gazivoda se u isti mah pridružuje onom krugu mlađih spisateljki koje relativno uspešno koketuju s jezikom i duhom savremenih tehnologija i Internet-kulture i tako otvaraju prozor za jedan drugačiji tip beletrističke interakcije. Prihvatajući opšte i pojedinačne poetičke podsticaje s nasušnim “zrnom soli”, ali čitalačku pozornost ipak odlučujuće zavređujući sposobnošću opservacije i izvornom maštovitošću, “Delfini na helijumu” ovdašnjoj književnoj publici preporučuju autorku čiji će se naredni naslovi verovatno očekivati i pratiti sa zanimanjem dovoljnim da nagovesti lepo mesto koje bi mogla da zasluži daljim pročišćavanjem i zrenjem sopstvenog književnog izraza.

Tihomir Brajović