Titifilija u Hrvatskoj

Prvi u Zagrebu reklamira vosak za uši, drugog u Beogradu ne isključuju kao kandidata za reklamiranje četaka za ispiranje WC šolja, a ime trećeg zakonom je zaštićeno. Slobodan Milošević je ovih dana uzrujao Zagrepčane kojima se, uz rečenicu “ne čujem dobro, ne čujem dobro šta od mene zahtevate...”, smeškao sa ogromnih džambo plakata na istočnoj periferiji grada. Na Franju Tuđmana Hrvati se ljute jer nije stigao da mu uzvrati, a za Tita su posle četvrt veka opet trčali štafetu i slavili njegov 115. rođendan. Mada je reč o troje mrtvih ljudi koji su obeležili život Hrvatske i ostalih država i naroda iz bivše Jugoslavije, razlike između njih postale su vidljive prostim okom. Čak i u nacionalnim percepcijama. Dok je Milošević za građane Hrvatske bio i ostao “persona non grata”, Tuđmanova harizma posthumno se pretvorila u ime lidera “zločinačkog pothvata” sa optužnice Haškog tribunala za ratne zločine nad srpskim stanovništvom Hrvatske u “Oluji” 1995. godine. Dvadeset i šest godina posle smrti Josip Broz Tito uspeo je da u rodnom Kumrovcu okupi čak deset hiljada poštovalaca vremena koje je obeležila njegova ličnost. Dolazili su iz svih krajeva Jugoslavije, Evrope i sveta. Već prema ukusu, plesali su partizanska kola, polagali vence u “Kuću cveća” u Beogradu, zabavljali se na tehno-partiju u Portorožu. Na sve strane bujale su nostalgičarske parole tipa “bio si gospodin za ovu gamad”, “lako je balegati po mrtvima” “volimo te”, “nedostaješ nam”. Medijatori javnog mnjenja u Hrvatskoj našli su se u čudu. Kome Tito danas može da nedostaje? Srednjoškolcima vaspitanim na džet-set bontonu “zlatne Tuđmanove mladeži”? Kriptokomunistima koji u političkom životu zemlje više ne igraju nikakvu ulogu? Tradicionalnim konvertitima čiji nervi u svakoj izbornoj godini uplašeno poskoče sluteći promene partije na vlasti, a time i političke retorike i vladajuće ideologije? Ko se, zaista, boji Tita još, ako su recentne statistike pokazale da ga tri četvrtine nacije smatra većim zločincem od Ante Pavelića? Ispitivanja javnog menja koja se tradicionalno sprovode među hrvatskom populacijom istovremeno pokazuju da Hrvati svih uzrasta, zanimanja, obrazovanja i političkih biografija smatraju da je Tito ipak bio jedini Hrvat koji je nadišao nacionalne okvire i obeležio prošlih stotinu godina života u zemlji koja danas broji četiri i po miliona stanovnika, od kojih Hrvati rimokatoličke veroispovesti čine 95 odsto. Upada u oči i da Hrvatska više ne traži, bar ne tako glasno, da se posmrtni ostaci pokojnog jugoslovenskog maršala iz Beograda vrate u Kumrovec. Više se ne čuju ni priče o pretvaranju tamošnjeg memorijalnog centra “Josip Broz Tito” u etno-selo, a umorili su se i dežurni mineri Titovih spomenika i bisti. Ipak, Tito je oživeo u novom “brendu”, o njemu se peva, posvećuju mu se pozorišne predstave, reklamiraju ga majice, šolje za kafu, monografije i modne kolekcije domaćih tekstilnih industrija. Posao je pokrenula Titova unuka Aleksandra-Saša Broz, bivša upravnica Istarskog narodnog kazališta u Puli, koja je nedavno ugovorila “načine korišćenja imena i lika Josipa Broza Tita u komercijalne svrhe”. Ugovor je sklopljen sa nacionalnim parkom “Brijuni”, koji je, ironičnim obratom političke volje u Hrvatskoj, posle Titovih sastanaka sa svetskim državnicima, postao antologijsko mesto haških zapisnika koji su beležili ratne dogovore pokojnog predsednika Hrvatske Franje Tuđmana i njegovih generala o konačnom rešenju srpskog pitanja u Hrvatskoj. Uz nekoliko suza zbog “trenutka nabijenog emocijama”, Titova unuka je s upravom brionskog arhipelaga dogovorila famoznih “deset posto”. Reč je, naravno, o prihodu koji Brioni godišnje ostvaruju od turizma, a Brozova procenat namerava da preusmeri u fondaciju za “darovite i perspektivne mlade ljude”. Dok se takvi ne pronađu a fondacija ne osnuje, pare odlaze u dečji dom za nezbrinutu decu i siročad u Nazorovoj ulici u Zagrebu. Koliko će obroka, odeće, igračaka i pažnje dobiti deca kojom se uvek najlakše manipuliše zavisi od broja prodanih tanjira, šolja, pepeljara, majica i ostalih suvenira s Titovim likom. Tanjir, recimo, košta 60 kuna, majica 200 kuna, knjižica o Titu 50 kuna. Uramljene Titove slike i biste prava su dragocenost i na buvljacima u Hrvatskoj. Cene im se kreću od pet do pet stotina evra, i nestaju brzinom munje. Posle inicijative Aleksandre-Saše Broz, neki od Titovih poštovalaca u Hrvatskoj našli su se u dilemi ne manje važnoj od one koja muči kreatore nacionalnog javnog mnjenja. Popularni istarski pevač Šajeta, koji redovno citira Titove parole ismevajući domaće provincijalne nacionalizme, pita koliko puta nedeljno treba da naziva Sašu Broz i traži dozvolu da nastavi svoj umetnički angažman na hrvatskoj estradi. Dozvolu Titove unuke nisu tražili ni režiseri Lordan Zafranović i Antun Vrdoljak koji snimaju dokumentarne filmove o pokojnom predsedniku Jugoslavije i oko toga se javno spore. Vrdoljak Tita smatra zločincem koji je mrzeo Hrvate i rado ističe da je na vest o njegovoj smrti otvorio šampanjac. Hrvatska televizija je njegov dokumentarac, koji još nije ni počeo da snima, platila osam miliona kuna, a barem isto toliko izdvojeno je i za televizijsku seriju istog sadržaja. Članovi porodice Broz smatraju da je to u najmanju ruku neukusno, kao što deo javnosti smatra da Titove poklonike treba prognati iz Kumrovca “kao neukusan podsjetnik na stara vremena”. Naročito primitivnim smatraju “partizanske pjesme” koje veličaju bratstvo, jedinstvo i slogu među narodima bivše Jugoslavije. Pa se zato bolje osećaju kad na lokalnim fudbalskim utakmicama, poput nedavne u Jasenovcu, domaćini puste pesme uvek u crno odevenog portparola ovdašnje estradne desnice Marka Perkovića Tompsona “Jasenovac i Gradiška Stara, to su kuće Maksovih mesara...” A lokalne vlasti onda tvrde da je sve to “politički preuveličano”. Kao što se i hrvatska firma “Montana”, koja proizvodi “Cervann” vosak za uši, naciji danas pravda što je kao glavnog manekena iskoristila Slobodana Miloševića. “Pa i Benetonovi dizajneri tako rade”, reći će direktor Zoran Sumajstorčić. Samo što su boje “Benetona”, kako kažu i poznati natpisi s njihovih majica, ujedinjene barem u estetskom pogledu. A lep dizajn politiku po pravilu ostavlja po strani.