Mimoilaženje na Atlantskom okeanu

Nemačka serija Tama (Dark) pojavila se na pravom mestu (Netfliks) i u pravom trenutku (2017). Elitistička publika, ili, barem, ona koja sebe smatra za takvu, bila je spremna za velike, žanrovske serije koje ne dolaze sa engleskog govornog područja. Te godine, nekakav korporativni algoritam doneo nam je savremeni triler u španskoj Kući od papira (La casa de papel), istorijski triler u nemačkom Vavilon Berlin (Babylon Berlin) te naučnu fantastiku u Tami. Scenaristkinja Jantje Frize i reditelj Baran bo Odar su „sapunastu“ mrežu žitelja nemačkog provincijskog grada suočili sa portalom koji ih šalje u, za početak, dve alternativne vremenske ravni. Tama je bila uspešno započeta misterija, sve do polovine prve sezone kada je postalo jasno da autori beznadežno tapkaju u mestu. Dotaknuto je mnogo, a prigrabljeno gotovo ništa, dok su se likovi sve više gomilali a priča granala u svim pravcima, a naročito u pravcu američkog „brejnstorming“ predloga „hajde da bacimo na zid sve što imamo, pa da vidimo šta će da se zalepi“. Gde se zbio kvar? Verovatno je problem u odluci autorsko-bračnog dvojca da priču oljušte od bilo kakvog istorijskog konteksta. Nemačka serija koja prikazuje 1953. godinu bez svesti o postojanju nacizma? Da li je doneta odluka da se serija usmeri ka izlaznim godištima Y i početnim Z generacije, tj. mladim ljudima koji smatraju da istorija počinje kada i oni? Ovogodišnja serija 1899 sasvim demaskira autore Tame kao ikone solipsizma, ideologije koja preti da zameni ceo politički spektar klasifikovan u vreme francuske revolucije, a verovatno prisutan još od praistorije (nije li zamislivo da su se i pećinski ljudi delili na one levog i desnog vrednosnog usmerenja, mada to nisu umeli da uredno odrede?). Glavna junakinja, neurološkinja Mora (Emili Bičam, opravdana dobitnica Zlatne palme za najbolju žensku ulogu u filmu Mali DŽo) nalazi se naslovne 1899. godine na putničkom brodu koji plovi od Engleske do SAD. Kao neudata intelektualka okružena muškarcima koji ne prihvataju njeno iskakanje iz zadatih normi, Mora štiklira obavezne kvadratiće savremenog televizijskog sadržaja. Okružena je multinacionalnom postavom likova i glumaca koji ih tumače. Serija nema dominantni jezik, i učestalo ćemo svedočiti situaciji u kojoj se jedan lik obraća drugom na nerazumevajući način – pa, ipak, poruka na neki misteriozan način biva preneta. Radi se, zapravo, o površnom političkom stavu autora koji dolazi kao posledica obraćanja određenom tipu gledaoca, budući da Frize u jednom intervjuu ističe kako je pre početka scenarističkog rada bila užasnuta Bregzitom, te želela da prikaže grupu Evropljana koji su u stanju da sarađuju jedni sa drugima, za opšte dobro. Stoga, brod nastanjuju: nemačka posada, danski plebs u trećoj klasi, francuski bračni par u prvoj, Poljak iz kotlarnice, španski homoseksualni par u bekstvu od katoličke zadrtosti, neevropski začin u vidu mlade Kineskinje i njene majke koje planiraju da u Americi žive od devojčinog prostituisanja (u koju svrhu se maskira u japansku gejšu)... Vizuelno, 1899 je inspirisana predstavom emigrantskog egzodusa kakvu znamo iz Kuma 2 ili, manje verovatno, Ćiminovih Vrata raja. No, putnici su zatočeni u sopstvenim i malim ličnim dramama, što je, svakako, saglasno sa stvarnim životom. Na autorima je da pokušaju da izvedu dubinski sloj koji kostimiranom delu daje smisao postojanja, za šta Frize i Bo Odar nisu bili zainteresovani, zadržavajući se na površnim analogijama sa Bregzitom i brzinski skrećući ka odabranom žanru. Naš brod dobija SOS poziv od drugog broda iste kompanije, već nekoliko meseci zagonetno izgubljenog u Atlantskom okeanu, kada serija 1899 očekivano odlazi u narativne stranputice iz Tame. Pronalaze se portali koji vode svuda i nikuda, svaki lik dobija sažetu genezu na počecima epizoda, izloženi smo mehanizmima koje ne smemo ni da pokušamo da razumemo (naravno, lepo izgledaju), sposobni glumci svedeni su na recitatore jedva funkcionalnog teksta, korporativni algoritam na krajevima epizoda lepi popularne pesme od The Killing Moon do Bouvijevog Starmana, sa doslovnim i samim tim dosadnim smislom ili bez ikakvog smisla... i, na kraju, 1899 najavljuje svoju sledeću sezonu od planirane tri. Dok autori ove serije žanr koriste na sve pogrešne načine, Majk Vajt – koji je, kako smo pre malo više od godinu dana na ovim stranicama ustanovili, pomalo genije – drugu sezonu serije Beli lotos (The White Lotos, HBO) započinje zločinom kao žanrovskom materijalizacijom usuda koji se nadvija nad likovima. Da se podsetimo, pre svega, na to kako se druga sezona uopšte dogodila. Vajt je zauzet i multidisciplinaran čovek, uz to opsesivac koji ne delegira rediteljsko-scenarističke zadatke umornim zanatlijama ili mladim uspinjačima. Stoga, Beli lotos je zamišljen kao mini-serija, pre nego što je gledalačko-kritičarski uspeh naveo vlasnike novca da mu, verovatno, zaprete da će jednog jutra zateći konjsku glavu u svom krevetu ako ne pristane da se prihvati nastavka. Ovog puta smo na Siciliji, što predstavlja višeznačnu promenu u odnosu na Havaje iz prve sezone. Američki turisti su sada na stranoj teritoriji koja za dva bračna para na zajedničkom odmoru predstavlja izlet u nepoznato, dok je trio oca-sina-unuka došao na neku vrstu hedonističkog hodočašća u zemlju predaka. Vajt kroz bračne parove vrlo brzo uspostavlja toliko neophodni kontekst, u sceni u kojoj pravna zastupnica neosnovano otpuštenih Parker (Obri Plaza kao ibzenovska heroina druge sezone) mužu, svežem IT bogatašu, kaže da cimer sa koledža i njegova žena-trofej ne glasaju, ne čitaju, pitajući se o čemu onda uopšte razgovaraju? Po diletantskom zaključku potpisnika ovih redova, čovečanstvo se može podeliti na dve psihološke grupe – „ja hoću da...“ i „nije li ovo zanimljivo?“. Parker definitivno spada u potonje, i Vajt nam prvo predstavlja osobe nalik njoj i njenom mužu koje žive u stvarnosti, gde su verne jedna drugoj i redovno se svađaju, imaju probleme u krevetu, na koncu, završavaju kod psihoterapeuta i sa prepisanim lekovima za smirenje. Zatim su tu muževljev prijatelj i njegova žena, kao predstavnici uživanja u iluziji, gde se obostrane prevare prihvataju kao lekovi protiv tuge i dosade sa brzopoteznim dejstvom. Tako obrađena, nesreća biva pohranjena a nedelju dana srećnog letovanja postaje stvarnost zavisna od iluzije, i uprkos tome nimalo nestvarna. Šta reći o Majklu Imperioliju kao središnjem delu porodične jedinice? NJegov holivudski producent Dominik je još jednom prevario ženu s pripadnicom generacije svog sina, s tim što je ovog puta uhvaćen i pred razvodom. Posledično, masovno porodično letovanje svedeno je na tri muška člana, te mladunčevu borbu da izbegne genetsku uslovljenost, tj. sazrevanje u muškarca nalik svojim precima. Ali, Imperioli je zvezda ovog trilinga, ako ne i cele serije – težak, tiho napet, prazan a nije morao biti, i svega svestan, uključujući to da će, ako mu žena oprosti, nastaviti po naučenom. Vajt, suprotno od Jantje Frize, zna šta mu valja činiti sa likovima koji se nalaze na njima nepoznatoj strani Atlantskog okeana. Najvažnije, razume ih i jako mu je bitno da to razumevanje pređe sopstveni okean i doputuje do gledalaca. Čak i ako, poput mladih Sicilijanki Mije i Lučije, nikada nisu prodavali svoje telo za novac ili umetnički uspeh, ili nisu, kao jedina ponavljačica iz prve sezone Tanja, nasledili pola milijarde dolara samo da bi nesreća nastavila da raste. Nije vam potrebno razbacivanje Bregzitom već osnovni dramski talenat kako bi nas podsetili da smo svi, zaista, isti. Pavle Simjanović