Zaziranje od incesta

koro svake nedelje saznajemo iz medija za neki oblik incesta u svetu ili u Srbiji. „Dobila dete sa ocem?“, „Očuh satima pričao o silovanju devojčice“, „Otac u seksualnim odnosima i sa sinom i sa kćerkom“, „Kćerka više godina silovala oca.“ To su naslovi tekstova objavljenih proteklog meseca u beogradskoj štampi, a o takvim i sličnim pojavama širom planete obaveštavaju nas svetski mediji. Uz saznanje da seksualni odnosi između bliskih srodnika, oca i kćerke, majke i sina, brata i sestre, imaju različite oblike, učestalost takvih informacija ukazuje i da incest nije, kao što neki tvrde, zanemarljiv društveni fenomen, ni u svetu ni u Srbiji. „U kragujevačku bolnicu roditelji su doveli devojčicu sa obilnim krvarenjem. I dok je ona bila na lečenju, doveli su i njihovog devetogodišnjeg sina sa krvarenjem iz anusa. Tek tada su lekari shvatili da je otac silovao istovremeno i kćerku i sina. U oba slučaja majka je bila svedok, a odbijala je da zaštiti decu.“ Ovaj opis sa sajta beogradskog Incest trauma centra ukazuje na jedan opšti oblik incestuoznog nasilja: ono se najčešće dešava u porodici i, prema nekim mišljenjima, po pravilu je reč o odnosu otac-kćerka; otac može da bude u incestu, istovremeno, i sa kćerkom i sa sinom; majke često znaju za seksualne odnose muža i kćerke, ali ne žele da ih prijave, niti da potvrde kada se slučaj otkrije. Osim opisanog, postoje i drugi oblici zabranjenog seksualnog opštenja između srodnika. U „Rečniku psihoanalize“ E. Rudineska - M. Plona incestom je definisan „seksualni odnos bez prinude između odraslih (zakonski zrelih) krvnih srodnika... obično između majke i sina, oca i kćerke, brata i sestre. U širem smislu, zabrana može obuhvatiti i seksualne odnose između ujaka i sestričine, tetke i sestrića, očuha i poćerke, maćehe i posinka, majke i zeta, oca i snahe.“ Kao što govore primeri iz istorije (vidi Incest kroz istoriju), „brakovi između prvih rođaka su onoliko rodoskrvni koliko to društvo dopušta“ (A. Smit). Pod „prvim rođakom“ smatraju se sin ili kćerka nečije tetke, ujaka ili strica, a seksualne odnose ili brakove između njih zabranjuju mnoga društva. Ali, bilo je izuzetaka i ima ih i danas. U Engleskoj i nekim državama SAD su, u drugoj polovini XX veka, zakonom dozvoljavani brakovi ujaka i sestričine, sestrića i tetke, dok u trećini država SAD nisu dozvoljavani brakovi između prvih rođaka – braće i sestara od tetke, ujaka i strica. Jevrejski zakon, na primer, dopušta brak između ujaka i sestričine, ali ne dozvoljava vezu između tetke i sestrića. S obzirom na različita zakonodavstva, danas se u literaturi dosta polemiše o tome šta se smatra incestom. Pojam incesta obuhvata vrlo različite činove, kakvi su: milovanje ženskih grudi i polnog organa, jednokratan seksualni čin ili silovanje, povremeni ili duži seksualni odnos, kao i bračni odnos gde je otac u seksualnoj vezi istovremeno i sa kćerkom i njenom majkom. Primer Austrijanca Jozefa Fricla, ukazao je na oblik incesta u kome otac, nakon smrti žene, sa kćerkom rađa decu koja odrastaju zajedno sa njenom braćom i sestrama. Sličan oblik u kome otac ima decu i sa ženom i sa ćerkom istovremeno govori, objasnio je D. J. Henderson, da rodoskrvni odnosi mogu biti veoma zamršeni i da cela porodica može da se „incestuozno ponaša“. Zato javnost i ne može da zna, kaže Henderson, kada je incest „zaštitni proces“ koji sprečava raspad braka i rasulo čitave porodice, zbog čega ga svi u porodici prikrivaju. Kao što je pokazao slučaj nedavno otkriven u kragujevačkoj bolnici, incestuozni odnos je i seksualni čin između oca i sina, koji najčešće predstavlja vid homoseksualizma, udruženog sa pedofilijom. Kod takve vrste incesta psihijatri su sa iznenađenjem otkrili da očevi nemaju očigledne homoseksualne sklonosti. Većina njih, kao u događaju iz Kragujevca, često održava seksualne odnose i sa sinom i sa kćerkom (J. Lokar). Na zanimljiv oblik incesta ukazao nam je slučaj Beograđanina (M. R.) koji je pre nekoliko nedelja uhapšen zbog višegodišnjeg napastvovanja kćerke. Na saslušanju je otkrio policiji da je „bio žrtva izopačene devojke koja ga je prisiljavala na incest, preteći mu samoubistvom“. Do incesta dolazi i kod nedovoljno zrelih muškaraca u odsustvu žene zbog njene bolesti, putovanja ili porođaja. Takve ličnosti, neretko, nedostatak seksa sa ženom nadoknađuju seksualnim odnosom sa jednom kćerkom ili čak sa više njih (Senže, Patris). Psihijatri iznose pretpostavku da su najčešći oblici „incestuoznih seksualnih kontakata između brata i sestre, iako se svuda navodi da je najčešći odnos između oca i kćerke“ (J. Lokar). Takvoj učestalosti doprinose okolnosti u kojima deca odrastaju. U mladosti, kažu oni, „seksualne igre su deo seksualnog sazrevanja, a brat i sestra imaju najviše prilika“. Na to ih podstiču okolnosti, kakve su „spavanje u zajedničkoj postelji, nedostatak drugih vršnjaka, zanemarivanje od strane roditelja“. NJihovi „incestuozni kontakti prolaze bez posledica, osim u slučajevima kada se pojave osećanja krivice“. U literaturi je naglašen još jedan dramatski momenat koji pogoduje incestu. „Emocionalne veze između roditelja i dece su veoma jake, naročito između deteta i roditelja suprotnog pola, i bez njih nije moguće adekvatno sazrevanje ličnosti. Emocionalna privrženost predstavlja značajan podsticaj za seksualnu privrženost, koja je u ovom slučaju zabranjena. Ali nema te zabrane koja bi se mogla apsolutno sprovesti“ (J. Lokar). Iz takvog „zapleta izviru incestuozni kontakti između roditelja i dece.“ Često se u seksualnoj vezi sa kćerkom nalaze očevi „strogih principa“ i „uzornog morala“ koji brinu o tome kako i za koga će im se kćerka udati. Iza takvog vaspitanja i brige, ukazuju Senže i Patris, može da se krije „zaljubljenost oca u kćerku i ljubomora zbog koje ne može da prihvati prisustvo ’tamo nekog verenika’“. Ponekad se, ističu isti autori, vezanost oca za kćerku ispoljava samo vrlo jakom privrženošću, uz preteranu strogost, kada su u pitanju veze sa muškarcima, što govori da postoji ljubomora bez seksualnih odnosa. U takvim slučajevima neki karakteristični oblici ponašanja pokazuju da postoji seksualna želja, ali nije reč o incestu jer je on sprečen unutrašnjim odbrambenim mehanizmima, pa želja ostaje u granicama zakona. Devijantnu privrženost kakvu otac ima prema kćerki može da ima i majka prema sinu. U većini otkrivenih slučajeva incesta, kažu psihijatrijski tekstovi, muškarac je, po pravilu, opterećen nekom patologijom. Debilnost i afektivna zaostalost, hronični alkoholizam i psihopatska neuravnoteženost, psihoza i pedofilne sklonosti najčešće prate zabranjene seksualne odnose u porodici, između roditelja i dece. Od tih uzroka najčešći su alkoholizam roditelja ili smanjena inteligencija. „Uz inteligenciju slabi i njihovo shvatanje moralnih normi, među kojima slabe i uobičajene psihičke kočnice koje onemogućavaju incest“ (J. Lokar). Zato što je oduvek bio proganjan telesnim kaznama ili zakonskim zabranama, incest se teško otkrivao, sem ako ga neko od partnera ne prijavi. Stoga je i u današnjim društvima prisutniji u životu nego u policijskim i psihijatrijskim evidencijama. „U Srbiji se slabo prijavljuju takvi slučajevi, jer smo u balkanskoj zemlji, a izvršioci su retko adekvatno kažnjeni“, piše Milena Živanović, šef Odseka seksualnih delikata beogradskog MUP-a. „Ono što se prijavi policiji samo je vrh ledenog brega; mi u psihološkoj praksi vidimo nešto drugo“, tvrdi beogradski psiholog Vesna Brzev-Đurišić. U celom svetu „porodice nerado otkrivaju počinioce incesta zbog mogućih posledica: hapšenja, zatvora, skandala, unutarporodičnih poremećaja, gubitka prihoda i sredstava za život“ (Senže, Patris). „Slučajevi incesta stižu na Kliniku pod velom različitih psihopatoloških stanja, najčešće kao poremećaj ponašanja, glavobolje, somatske tegobe“, (prof Aneta Lakić, psihijatar na Klinici neurologije i psihijatrije za decu i omladinu, u Beogradu). Podatak da u Srbiji „svaka treća devojčica i svaki sedmi dečak preživi određeni vid seksualnog zlostavljanja do 18. godine života“ nije rezultat istraživanja nego svetski prosek, koji su preuzeli naši stručnjaci, uvereni da približno odražava i stanje u Srbiji. (Ivana Mihić, Institut za kriminološka i socijološka istraživanja).Prema nekim procenama, u Srbiji se dešava oko 30 slučajeva incesta godišnje. Sva istraživanja su pokazala da je zabrana incesta, kao i zabrana ubistva člana uže zajednice, univerzalna