Poslednje oaze

U osam programskih celina, od 27. novembra do 6. decembra, u Beogradu će biti prikazana 84 filma u okviru 21. festivala autorskog filma. U takmičarskom programu naći će se 22 filma, a za Gran pri festivala Aleksandar Saša Petrović bori se 12 filmova Šaulov sin Lasla Nemeša, Četvrti pravac Gurvindera Singa, Blago Kornelija Porumbouja, Zemlja i senka Cesara Augusta Acevedoa, Mahnitost Emina Alpera, DŽejms Vajt DŽoša Monda, Pod električnim oblacima Alekseja Germana, Projekat stoleća Karlosa Kvintela, Naša svakodnevna priča Ines Tanović, Ševalije Atine Cangari, Porodica Saše Radojevića i Fatima Filipa Fukona.

Od ostalih ostvarenja u Glavnom programu izdvajaju se Frankofonija Aleksandra Sokurova, zatim pobednik Venecijanskog festivala Iz daljine Lorenca Vigasa koji ujedno i otvara FAF i Planine mogu da odu Žia Đankea. Posebnu pažnju ove godine privlače programi Bande a part i Hrabri Balkan, kao i retrospektive Krste Škanate, Bore Draškovića i Jana Cvitkovića. Tu su još i programi Focus France/ACID, Balkan film connection i Debitanti istorija autorskog filma.

Bande part je nova selekcija autorskog filma nastala iz želje da Festival, pored novih filmova, publici predstavi i jednu drugačiju, radikalniju verziju nezavisnog autorskog filma. Reč je o smelim, često vizionarskim, uvek autonomnim autorskim glasovima koji proširuju poimanje onoga što film može da bude. Autorima ove selekcije je zajedničko da rade sa minimalnim sredstvima, na margini ili izvan filmske industrije. Oni izmišljaju nove filmske jezike i politički su nepomireni. Selektor Bande part je reditelj Vladimir Perišić, koji o svom izboru za NIN kaže:

Ovogodišnji filmovi iz selekcije Bande part bave se pitanjima kapitalizma, imperijalizma i kolonijalizma, kao i njihovom međusobnom povezanošću. Filmovi su birani tako da se među njima stvaraju odjeci. Oni gledaocima nude jednu vrstu komparativnog uvida između sadašnjosti i prošlosti, između prvog i trećeg sveta, između kapitalizma i imperijalizma, između kolonijalizma i neokolonijalizma.

Filmovi kao što su Arabian nights Portugalca Miguela Gomeša (prikazan u Kanu ove godine u selekciji 15 dana autora, film sa najboljim kritikama od svih filmova prikazanih na Kanu 2015) i Winter Song gruzijskog reditelja Otara Ioselijanija (Lokarno 2015, zvanična selekcija) analiziraju posledice neoliberalne politike štednje i rezova koje diktiraju Svetska banka i Međunarodni monetarni fond. Oba filma te politike vide kao jednu vrstu diktature kapitala i ekonomskog fašizma. Ali, svoju kritiku izražavaju na formalno potpuno drugačije načine. Gomeš pravi neku vrstu adaptacije Šeherezade koja pripoveda različite priče ljudi koji su žrtve te politike, dok je Ioselijanijev film burleska na tragu Žaka Tatija.

Možda je centralni film ove selekcije Balkan Inventory, autora Jervanta Giankiana i Anđele Riči Luiđi. Film je sastavljen od arhivskog materijala koji su snimali nacistički vojnici tokom bombardovanja Beograda 1941. i okupacije Balkana. Giankian i Luiđijeva kroz taj materijal daju da se vidi kolonijalna dimenzija nemačke okupacije. Ovaj film mi se čini izuzetno važan jer otvara pitanje Balkana kao evropskog kolonijalnog prostora. Dakle, ne više kolonijalnog prostora izvan Evrope, već na tlu Evrope. To je upravo razlog zašto je ovogodišnja selekcija posvećena uzajamnoj vezi između kapitalizma, imperijalizma i kolonijalizma reči su selektora Vladimira Perišića.



Jedna od gošći na ovogodišnjem FAF-u je profesorka sociologije An Stajner, koja dolazi u ulozi scenariste filma Nemačka mladost koji je režirao Žan Gabrijel Perio. Na ovogodišnjem Berlinalu, ovaj film je otvorio sekciju Panorama. Perio prati razvojni put osnivača grupe Bader-Majnhof, frakcije ekstremne levice Crvene armije, koja je delovala od 1970 do. u Nemačkoj i analizira progresivno uranjanje u političko nasilje koje će obeležiti olovne godine na nemački način. Sastavljen isključivo od dokumentarnog materijala iz tog vremena, bez ikakvog komentara, film Nemačka mladost gledaocima nudi putovanje kroz jedan period nemačke istorije i uspeva da oslika portret mlade revolucionarne organizacije koja se protivi sve većem učešću bivših nacista u političkom i ekonomskom životu posleratne Nemačke. Projekcija filma biće praćena razgovorom sa An Stajner.

Iz Sarajeva na FAF dolazi rediteljka Ines Tanović čiji je film Naša svakodnevna priča u konkurenciji za Gran pri. Šira publika je zna kao jednu od pet autorki omnibusa Neke druge priče (2010) koji je prikazan na 35 međunarodnih festivala i osvojio šest internacionalnih nagrada. Povodom svog prvog dugometražnog filma sa kojim dolazi u Beograd 1. i 2. decembra, Ines Tanović za NIN kaže:

Priča mog filma je savremena, jer sam smatrala da dvadeset godina nakon okončanja rata živimo neki privid normalnog života, a zapravo i dalje trpimo posljedice rata. Govorim o građanskoj porodici srednjeg staleža koja se teško nosi sa tranzicijskim promjenama našeg društva. U fokusu priče je sukob oca i sina, njihov međusobni generacijski jaz koji je još više potcrtan problemima u društvu sa kojima ni jedan ni drugi ne umeju najbolje da se nose. Kao vezivno tkivo filma pojavljuje se majka, koja u svakoj, mogu slobodno reći balkanskoj porodici, čini njen stub. Željela sam da kažem da sve probleme i sve nedaće kroz koje mi kao pojedinci prolazimo, ipak lakše podnosimo u okviru porodice jer nam je to zapravo posljednja oaza.
Po rečima ove autorke brojnih dokumentarnih filmova, Festival autorskog filma u Beogradu je izuzetno značajan za filmske autore, a njegova uloga je ne samo prikazivačka već i obrazovna.

Za umetničkog direktora ovogodišnjeg FAF-a Srđana Vučinića, prvi dobar znak koji karakteriše ovaj festival je činjenica da on ove godine traje devet dana, što je duže nego dosadašnji festivali, i da ima više filmova nego prošle godine kada je održan 20. jubilarni FAF. Uz to, Vučinić za NIN precizira:
Ovaj, 21. festival nudi umetnički relevantne, vredne filmove praktično sa svih meridijana, od Kolumbije i Kube, pa do Rusije, Indije i Kine dela koja na sinematički superioran način govore o konkretnim problemima današnjeg čoveka u životinjskom carstvu koje još uvek zovemo civilizacija.

Ovde bih skrenuo pažnju na dve struje filmova koji se izdvajaju u Glavnom programu: prvi su filmovi klasične naracije, koji uprkos slojevitosti narativa izvrsno komuniciraju sa festivalskom publikom širom sveta, jer čuvaju u sebi Arijadninu nit emocije (takvi su Planine mogu da odu kineskog novog klasika Žia Đankea, Blago Kornelija Porumbojua, te indijski Četvrti pravac Gurvindera Singa); na drugoj strani su dela koja su igriva, tragalačka, koja propituju sam medij filma u preplitanju dokumentarnog, igranog, amaterskog i performerskog (takav je iščašeni kubanski Projekat stoleća, a u sasvim drugačijem registru i naš film Porodica Saše Radojevića). Veću pažnju zahteva i vizuelno očaravajuća, fragmentarno sklopljena distopija Pod električnim oblacima Alekseja Germana mlađeg, najtalentovanijeg u generaciji novih ruskih autora.
Iz LJubljane stiže gost ovogodišnjeg FAF-a Jan Cvitkovič, koji će biti predstavljen sa pet kratkih filmova. Ovaj nagrađivani autor kome su posebno važna priznanja sa festivala u Veneciji i San Sebastijanu je, inače, po obrazovanju arheolog. U kratkom javljanju za NIN je napisao:

Trenutno u Sloveniji promovišem svoj novi dugometražni film, komediju Šiška Deluks, a radim i kazališnu predstavu Otroci Adama i Eve (Deca Adama i Eve ). Volim stolni fudbal, borilačke veštine i alkohol. Moj najveći uspeh je da sve više i više podnosim sam sebe. Daleko je to od ljubavi, ali svakako ide nabolje. Vaš Jan.