Moderni Stounhendž

Ima tome već tri decenije otkad pratim stvaralački rad Ratka Vulanovića, i prijateljujem s njim. Od onih malih formi, organizovanih u ansamble, i isklesanih u vjenčačkom mermeru, do monumentalnih skulptura – gradova, vajar Vulanović je ostvario ogromno djelo. S razlogom su ga kompetentniji od mene nazvali jednim od najvećih vajara vijeka. Tako je moj dragi prijatelj, pokojni Stevan Stanić, povodom Ratkovih skulptura napisao da ono što nije pošlo za rukom Henriju Muru, uspio je na drugom kraju Evrope Vulanović. Ratko Vulanović je izgradio u Nikšiću „Kameni grad” koji, nakon petnaestak godina, lokalne vlasti nameravaju da uklone. Tom duhu inferiornosti i destrukcije koji je srušio i Wegoševu kapelu na Lovćenu, razumije se, da smeta remek-djelo Ratka Vulanovića. Prisjećam se i onoga što je Ratko Vulanović izložio na Trgu kod starog budvanskog grada. To je bio opet jedan kameni grad. Ali ono što mi je najviše ostalo u sjećanju jeste kamena kapija, okrenuta prema moru. Upravo odatle je Sveti Sava otputovao za Svetu zemlju. Ako Brankusi ima „Beskrajni stub”, onda je ovo bila Vulanovićeva „Kapija beskraja” gdje se u plavetnilu sjedinjuju more i nebo. Ratko Vulanović je i protomajstor sabornog hrama Hristovog vaskrsenja u Podgorici. Arhitekta Peđa Ristić i vajar Ratko Vulanović, uprkos trenutnim nesporazumima, ostvarili su čudesan spoj arhitekture i likovne umjetnosti. Moji sudovi o djelu Ratka Vulanovića nisu relevantni. Ja sam pisac koji voli likovnu umjetnost, i o njoj ponekad nešto zapiše. Ali, kad sam se na posljednjoj beogradskoj izložbi skulptura, prije dvije godine, u Knez Mihailovoj sreo s našim velikim slikarom Batom Mihajlovićem, on mi je rekao da je Ratko Vulanović možda najveći živi vajar svijeta. Uostalom, to potvrđuje i takav autoritet kao što je arhitekta Mihajlo Mitrović, upoređujući monumentalne Vulanovićeve kamene gradove sa Stounhendžom. Ono što je najžalosnije u naumu da se iz rodnog grada Ratka Vulanovića – Nikšića, ukloni njegovo životno djelo, prije svega ima političke konotacije. I sam vajar to potvrđuje. U antisrpskoj histeriji i obilju provincijske umjetnosti, sred koje se gorostasno uzdiže „Kameni grad”, taj moderni Stounhendž, razumljivo je što tom duhu inferiornosti i antiumjetnosti smeta Ratkovo djelo. U isto vrijeme kad stiže teška mehanizacija da poruši „Kameni grad”, iz svijeta dolaze eksperti, trudeći se da glasom zaustave ovaj najavljeni vandalizam. Hoću da vjerujem da će i biti zaustavljeno uništenje „Kamenog grada”. Ako se Crna Gora prepoznaje po slikarstvu Petra Lubarde, koji je takođe Srbin, i kome to nije oprošteno, baš kao ni Wegošu... onda se ona danas prepoznaje po vajarstvu Ratka Vulanovića. To, doduše, za nove rušitelje nije nikakav argument. Jednako kao što su svekolikom apsurdu i autonegaciji istorijskog identiteta proglasili za službeni jezik – nepostojeći, tzv. crnogorski. Ili kao što pokušavaju da Srpsku pravoslavnu crkvu, koju je ovdje osnovao Sveti Sava, prognaju i instaliraju nasilničku organizaciju koja se lažno predstavlja kao crkva. Doduše, oni ovakvi kakvi su, i ne zaslužuju djelo Ratka Vulanovića. Isuviše je istinito i neuništivo za njihove male aršine. Budimir Dubak, književnik, Podgorica