Ogledalo života

Na Kroazeti, pozornici Kanskog festivala, sudaraju se dva sveta. Onaj u mraku filmskih sala, poput laboratorija u kojima se traga za novim filmskim jezicima i formama. Izvan njih je svet filmskih zvezda čiji lik vas posmatra sa bilborda za modne i kozmetičke proizvode, paparaca koji ih slede u stopu i armije predstavnika „movie business“-a na koktelima i privatnim žurkama. Izlazak iz filmske sale na Kroazetu je suočavanje sa neskladom ova dva sveta. Ove godine, čini se, više nego ranije filmovi prikazani u prvom delu festivala su slika savremenog sveta izgubljenih iluzija, koji nagriza nasilje i sumnja. Nasilje je jedan od glavnih sastojaka filma Rđa i kost Žaka Odijara. Francuski reditelj se vraća na festival na kome je pre tri godine trijumfovao njegov film Prorok. U novom ostvarenju pronalazimo čestu figuru u njegovim filmovima, neodgovornog oca-tiranina (uloga koja je u prvi plan izbacila do juče nepoznatog belgijskog glumca Matijasa Šenera). U centru pažnje je, međutim, ljubavna priča u kojoj je hendikep jednog od protagonista uslov za pronalaženje harmonije. Lik koji tumači Marion Kotijar, jedna od trenutno najtraženijih francuskih glumica, u stanju je da doživi ljubav zahvaljujući tragičnom događaju u kome ostaje bez obe noge. Patnja iz korena menja njen život, i, što je važnije, predstavu o sebi. Oslanjajući se na knjigu američkog pisca Krega Dejvidsona koju je adaptirao u scenario, Odijar istražuje temu patnje koja otvara put ka individualnoj spoznaji. Lik u koji Kotijar unosi snagu svog talenta naizgled paradoksalno postaje potpunija ličnost nakon amputacije. LJubavne scene, u kojima je magijom moderne tehnologije u krupnom planu prikazano obogaljeno telo glavne junakinje, pomeraju granice između normalnog i monstruoznog, između žudnje i frustracije. Austrijski reditelj Mikael Haneke, dobitnik Zlatne palme 2009. godine za film Bela traka, u svom novom ostvarenju LJubav bavi se jednom drugom provokativnom temom vezanom za granice ljubavi i izdržljivosti – starenjem i suočavanjem sa postepenim otkazivanjem životnih funkcija. Kao u kakvom pozorišnom komadu, radnja je smeštena unutar četiri zida pariskog apartmana, u kome se An i Žorž, par osamdesetogodišnjaka, suočavaju sa krajem životne partije. An je paralizovana i sve dublje tone u fizičku i mentalnu nemoć, Žorž je s njom do kraja. Poput Beketovih junaka, njihova agonija je prikazana bez patosa, sa minimalnim sredstvima. Snaga filma leži u maestralnoj interpretaciji glavnih glumaca, Emanuel Rive i Žan-Luja Trentinjana, za koju zaslužuju Zlatnu palmu. Riva je prvi put došla u Kan 1959. godine sa filmom Hirošimo, ljubavi moja Alena Renea, jednog od dinosaurusa francuskog novog talasa, koji je i ove godine u takmičarskom programu. Trentinjan, koji se drži daleko od zvaničnih filmskih krugova i od 1998. godine glumi isključivo u pozorištu, na Kanskom festivalu je prvi put učestvovao 1966. godine, sa filmom Jedan čovek i jedna žena Kloda Leluša. Tri godine kasnije osvojio je Zlatnu palmu za ulogu u filmu Z Koste Gavrasa. Film LJubav je njegov povratak na veliko platno. INSPIRACIJA Od dvadeset dva filma u konkurenciji za Zlatnu palmu, osam su adaptacije književnih dela. Ostaje nejasno da li ova tendencija potvrđuje prožimanje dve umetnosti ili je posledica slabe ponude ubedljivih scenarija. Kanadski reditelj Dejvid Kronenberg kaže da ga je lenjost naterala da potraži inspiraciju u književnosti. Za originalni scenario su nekad potrebne godine dok mu je za adaptaciju romana američkog pisca Doa Deliloa u scenario za film Kosmopolis, bilo potrebno šest dana. U Kanu se sa najvećim nestrpljenjem očekuje film Na putu po istoimenom romanu DŽeka Keruaka. Prosto je neverovatno da ovaj kultni roman bit generacije, koji je objavljen 1957. godine, do sada nije dobio filmsku verziju. Keruak je svojevremeno predložio Marlonu Brandu da kupi prava za njegov roman i igra glavnu ulogu, ali se to nije ostvarilo. Frensis Ford Kopola je pokazao veće interesovanje i 1969. godine otkupio prava, ali je vremenom odustao od ideje da realizuje film. U poduhvat se napokon upustio brazilski reditelj Valter Sales, kome je Kopola ustupio prava, uveren da je dorastao zadatku nakon što je video njegov road-movie o Ernestu Če Gevari, Dnevnik motocikliste. Od tada je prošlo osam godina, koliko je reditelju iz Rija bilo potrebno da sklopi sve delove filmske slagalice, da istraži socijalni i politički kontekst Amerike pedesetih godina u kojoj je roman nastao i da se upozna sa onima koji su okruživali Keruaka i koji su mu bili inspiracija za likove u romanu. Sales nije odustao od prvobitne ideje da snimanje filma pretvori u nomadsko iskustvo, što je moguće bliže onom koje je inspirisalo Keruaka da napiše ovu knjigu. Inspiraciju u literaturi je potražio i Nik Kejv. Manje je poznato da je lider i gitarista grupe Bed sids povremeno i scenarista, pisac i glumac (kod Vima Vendersa, na primer). U Kan je došao kao scenarista filma Van zakona, urađenog po romanu američkog pisca Meta Bonduranta. ADAPTACIJE Reč je o klasičnoj ljubavnoj priči sa američkog juga u vreme prohibicije, brutalnoj, brzoj, sa mnogo krvi, efikasnoj, sa dobrim glumcima, ali koja ostavlja utisak već viđenog. Jedan od filmova za koje se pitate šta rade u takmičarskoj selekciji, čiji selektori biraju snažne autorske glasove i nove filmske izraze. Nik Kejv nije jedini roker koji predstavlja film u Kanu. Jedna od najvećih britanski rok zvezda, pevač i gitarista Piter Doerti, prvi put se pojavio na velikom ekranu pored Šarlot Gejnzbur, kao alter ego Alfreda de Misea, ključne figure francuskog romantizma. Uloga dendija-boema koga nagriza melanholija i skepticizam, i koji u strasti nalazi zaborav, kao da je skrojena za Doertija, za koga su inspiracija Bodler i Rembo koliko i Kleš i NJujork dols. Nakon prošlogodišnje Palme Terensu Maliku za njegov film-esej Drvo života na Kroazetu je stigla nova generacija američkih reditelja koji rade van holivudskih studija. Među njima je dendi iz Teksasa, Ves Anderson, čiji je film Kraljevstvo izlazećeg meseca otvorio takmičarski program. U njemu je i film Blato tridesettrogodišnjeg DŽefa Nikolsa, koga su prozvali „malim američkim genijem“, jednog od reditelja koji su izašli iz Malikovog šinjela. Za Palmu se takmiči i Li Danijels, nakon prošlogodišnjeg uspeha njegovog filma Draga. I ovaj put je reč o književnoj adaptaciji, u kojoj jednu od glavnih uloga igra Nikol Kidman. Ako se računaju i Valter Sales, Dejvid Kronenberg i Britanac Ken Louč, filmovi anglosaksonskih reditelja čine trećinu takmičarskog programa. Nakon Frensisa i Sofije, ove godine je došao red na još jednog člana klana Kopola da prošeta crvenim tepihom – Roman Kopola se pojavljuje kao jedan od scenarista filma Vesa Andersona i koproducent Salesove adaptacije Keruaka. Odrastao u senci slavnog oca, Roman nije okrenuo leđa filmskoj industriji, u kojoj učestvuje kao producent i glumac, uglavnom u porodičnim projektima, ali i kao autor dugometražnog filma i brojnih muzičkih video-klipova, među kojima za grupe Er, Strouks, Feniks i Marijan Fejtful. Stopama slavnog oca krenuo je i Brendon Kronenberg. Otac i sin su ove godine zajedno na programu festivala, Dejvid u takmičarskom delu, Brendon u jednom od paralelnih programa. Kronenberg mlađi, koji je iskustvo sticao radeći uz oca, koristi isti filmski jezik u svom debitantskom ostvarenju Antiviral, koji je ostavio bled utisak na festivalsku publiku. Za razliku od oca koji je tokom svog prvog boravka u Kanu spavao u kanadskom paviljonu i ustručavao se da pređe Kroazetu kojom su prolazile limuzine i najskuplji automobili na svetu, Brendon počinje filmsku karijeru u VIP loži. Nije, međutim, izvesno da li će mu to pomoći ili odmoći da pronađe svoj autorski glas.