Šta je napisao Porfirogenit

Naučni skup o Južnim Slovenima u Nišu, 24. aprila 2004, nijesu propratila sredstva javnog informisanja u Srbiji i Crnoj Gori. Prošao je nezapaženo. Sve su ga se redakcije klonile - i one uz vlast, i one uz opoziciju, i one koje napadno ističu svoju nezavisnost u odnosu na centre političke moći. Teško da bi ijedan drugi događaj iz oblasti kulture i obrazovanja uspio da oblikuje ovako jedinstven stav kod politički različito opredijeljenih medija - kako je to učinio ovaj naučni skup u Nišu Tema mu je bila: “DELO VIZANTIJSKOG CARA KONSTANTINA SEDMOG PORFIROGENITA - IZMEĐU ISTINE I ZABLUDE”.

Uobičajeno je da sredstva javnog informisanja zaziru od nekih tema vezanih za savremene događaje, pa ih izbjegavaju da se ne bi zamjerila unutrašnjim i spoljnim moćnicima, ali naučni skup u Nišu, prema ovom mjerilu, nije prijetio takvim rizikom. Riječ je o događajima starim 1400 godina. Stručnjaci za srednji vijek su pripremili naučne radove i željeli su pružiti uvjerljive dokaze da je latinski prijevod spisa romejskog (vizantijskog) cara Konstantina Sedmog Porfirogenita, o doseljavanju Slovena na Balkan u sedmom stoljeću poslije Hrista, naknadni falsifikat - najvjerovatnije iz sedamnaestog stoljeća.

Znamo da je zvanična istorija (samo na osnovu Porfirogenita) zaključila da su se Sloveni doselili na Balkansko poluostrvo po odobrenju romejskog (vizantijskog) cara Iraklija - vladao od 610. do 641. godine. Na niškom naučnom skupu su pročitani referati da ovo tumačenje nije tačno, da se Sloveni nijesu doselili iz “prapostojbine”, i da su najstariji (poznati) stanovnici srednje Evrope i Balkanskog poluostrva, i da su tu obitavali pod raznim imenima: Mizi, Jaziki, Tračani, Iliri, Dačani, Tribali...

Naučni skup u Nišu organizovali su u prostorijama Univerziteta Društvo za naučno istraživanje najstarije istorije Srba “Serbona” u Nišu, “Srbsko učeno društvo” u Nišu i “Srboslovenska duhovna akademija” iz Požarevca.

Učesnici su bili s najvišim akademskim titulama i većina je zaposlena na Niškom univerzitetu. Referate su čitali: prof. dr Radivoje Đurin Mančić, dr Jovan I. Deretić, mr Dragoljub Antić, doc. dr Radomir D. Đorđević i Miloš Grozdanović.

Izuzetnu pažnju prisutnih privukao je referat magistra fizičkih nauka Dragoljuba Antića, zaposlenog u Naučnom institutu u Vinči. Mr Antić se nije oslanjao na činjenice u starim grčkim i latinskim dokumentima, nego je svoje izlaganje: “Porfirogenit i dolazak Slovena na Balkan” ispunio upoređivanjem pojava pri demografskoj ekspanziji ljudske zajednice s ponašanjem molekula prilikom difuzije - širenja. I u jednom i u drugom slučaju je nabrojao zakonitosti, dokazujući da su ta kretanja (i u fizici i u ljudskim zajednicama) strogo ograničena. Objasnio je da je seoba nekog naroda, koji bi zauzeo predele od Carigrada do Milana (gdje su se Sloveni našli u srednjem vijeku), nemoguća. To je ilustrovao i vojnim standardima - vezanim za uslove masovnog kretanja vojske i civilnog stanovništva preko teritorija naseljenih drugim narodima i teritorija uključenih u tuđe države. Ukratko, zaključio je da bi bilo nemoguće u sedmom stoljeću organizovati i bezbedno preseliti između 100 i 300 000 ljudi iz Rusije na Balkan, a kamoli nekoliko miliona Slovena - koliko ih se u sedmom stoljeću našlo od Italije do Turske. Istakao je da bi oni morali da vuku tolike rezerve hrane, da bi to prevazilazilo mogućnosti prevoza volovskim i konjskim zapregama - u novoj sredini bi morali da imaju rezerve hrane bar za šest meseci, itd.

U svom izlaganju Miloš Grozdanović je skrenuo pažnju da Porfirogenitova pisana zaostavština: O upravljanju carstvom (De administrando imperio) i Spis o narodima, ne postoje u originalu - na grčkom jeziku. Izrazio je nevericu da vatikanske arhive nisu sačuvale original ovih dokumenata, kad su, tako dobro, sačuvale njihove prevode na latinskom jeziku. Jer, niko ne uništava original - on se pažljivije čuva od prevoda ili prepisa, a o to pravilo nisu mogli da se ogreše takvi arhivski stručnjaci kakvi su u Vatikanu. Grozdanović je iznio mišljenje da sadržaj prevoda nije istovjetan onom u originalu, pa se, zato, original skriva. Latinski tekst je svrsishodniji, jer je prilagođen novijoj političkoj strategiji Vatikana na Balkanu. Ne očekuje da će se grčki original obelodaniti tokom dvadeset prvog stoljeća, jer sve nemjere o slabljenju (i geografskom smanjivanju) srpske pravoslavne države, još nisu ostvarene. Svoje opredjeljenje prema postupku Vatikana, Grozdanović je sažeo i u naslovu svoga referata: Istorijske neistine - laža i paralaža Konstantina Porfirogenita.

I docent dr Radomir D. Đorđević je govorio o posljedicama sadržaja latinskog prevoda Porfirogenitovih spisa, jer su poslužili imperijalnoj Austriji da sprovodi hrvatizaciju srpskih zemalja. Austrija se, pri tome, oslanjala na Porfirogenitov zapis da su Hrvati bili značajan činilac srednjovjekovne istorije, mada ih nijedan drugi istorijski izvor ne nalazi u sedmom stoljeću na Balkanu. Dr Đorđević je objasnio da su i državni organi u obe Jugoslavije posezali za srpskim zemljama i darovali ih Hrvatskoj, uveliko, zahvaljujući navodnim Porfirogenitovim svjedočanstvima o Hrvatima “do Cetine”, “Hrvatima u Zahumlju”, “Hrvatima u Panoniji”, itd. Naslov referata dr Radomira D. Đorđevića (Socijalno-kulturne posledice djela vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita), najjasnije upućuje da su Porfirogenitova svjedočanstva i njihova tumačenja posljednja dva stoljeća korišćena protiv srpskog naroda u vrijeme svjetskih ratova i u vrijeme stvaranja i razbijanja država Južnih Slovena u dvadesetom stoljeću.

Najiscrpniju kritiku navodnog prevoda bilježaka romejskog cara Konstantina Sedmog Porfirogenita iznio je dr Jovan I. Deretić. Svoj stav u referatu: Delo Porfirogenita i njegova ne/istina.

Dr Deretić je odredio vrijeme pisanja navodnih Porfirogenitovih spisa - 17. stoljeće. Kaže da je tad planirano jačanje hrvatske društvene zajednice (kao katoličke), da bi ona bila iskorišćena protiv stvaranja mnogoljudne i prostrane srpske države, s većinskim pravoslavnim stanovništvom. S obzirom na to da je tada (17. stoljeće) hrvatska zajednica bila skučena na malom prostoru do lijeve obale Kupe, dopisivači u Vatikanu su proširili “hrvatske” zemlje do rijeke Cetine, gdje su obitovali samo Srbi - čije katoličenje je započeto krajem sedamnaestog stoljeća, poslije poraza Turaka pod Bečom 1683. godine. Kasnije, navodi dr Deretić, kad je Austriji, Veneciji i Vatikanu pošlo za rukom da Srbe katolike uvjere da su Hrvati, “hrvatske” zemlje su širene i ispod Cetine i preko Slavonije, Hercegovine i drugih srpskih krajeva.

Dr Jovan I. Deretić je skrenuo pažnju da se lako može uočiti u Porfirogenitovim spisima davanje značaja Hrvatima u srednjem vijeku, kad se pogleda da Spis o narodima donosi imena hrvatskih plemenskih vladara iz sedmog stoljeća, pa i imena njihovih sestara, a u isto vrijeme, tu se ne spominje nijedno ime srpskih plemenskih starješina, mada su Srbi i tada bili višestruko brojniji (što znači i značajniji) od Hrvata.

Pored više detalja o nelogičnostima u Spisima o narodima, dr Deretić je pročitao i dva oprečna stava - na jednom mjestu Porfirogenit piše da je romejski car Iraklije dozvolio naseljavanje Srba (610-641), a na drugom mjestu da su Sloveni otcjepili od Romeje (Vizantije) cijeli Peloponez 587. godine - 23 godine pre Iraklijevog stupanja na presto!

Osvrćući se na porijeklo Hrvata, dr Deretić je naveo više izvora s podacima da su Hrvati jedno od avarskih plemena, o čemu je nedavno u Istanbulu i jedan turski istoričar štampao studiju, tvrdeći da su Hrvati bili veoma srodni Turcima u 6. i 7. stoljeću poslije Hrista.

Prof. dr Radivoje Đ. Mančić je obavijestio da se nisu odazvali ni istoričari iz Srpske akademije nauka i umetnosti. Posebno je čudno što to nije učinio prof. dr Radivoje Radić, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu i stručni savjetnik Vizantološkog instituta SANU. On je bio obavezan da to učini, jer je nedavno štampao svoje djelo: Srbi pre Adama i posle njega, u kojem je žestoko branio sadržaj Porfirogenitovih spisa.

SLOBODAN JARČEVIĆ