Biografija jedne slike

Izložba kustoskinja Simone Ognjanović i Jelene Dergenc gotovo na detektivski način razotkriva čitav korpus institucionalnih, kulturnih, političkih, kustoskih i umetničkih veza koje pokreće istorija samo jedne slike iz zbirke Narodnog muzeja. Način na koji je izlagana u našoj sredini, kako to na temeljan način pokazuje tekst Simone Ognjanović u katalogu izložbe, uvek je u vezi sa ključnim momentima u kulturno-političkoj istoriji našeg prostora.

Od momenta kada je 1931. godine, zajedno sa još 41 slikom, poklonjena tek osnovanom Muzeju savremene umetnosti, koji je 1935. postao deo Narodnog muzeja, ova Mondrijanova slika nije samo svedočanstvo o klasičnoj neoplasticističkoj fazi umetnika, već i svedok značajnih previranja u našem društvu. Kao poklon holandske vlade, tridesetih godina je trebalo da učvrsti labave ekonomske, kulturne i političke veze između dve kraljevine. Danas ne samo da govori o odnosu koju holandska vlada ima prema svom kulturnom nasleđu u inostranstvu, već njena finansijska podrška izložbi izražava i potrebu da se redefiniše identitetska predstava o državi vrlo negativno definisanoj u našoj sredini.

Drugi politički nivo izložbe tiče se načina na koji on svedoči o promenama koje su se dešavale u kulturnoj politici različitih država koje su postojale na ovom prostoru. U Kraljevini Jugoslaviji, u kojoj je viđena kao rad sasvim leve orijentacije, ideološki, kao modernističko apstraktno delo, nije odgovarala konzervativnim i apolitično-estetskim kulturnim nastojanjima monarhističke države, te tako u tom periodu nije ni izlagana. Posle rata i raskida sa Informbiroom, upravo će takav njen karakter biti razlog da bude uvrštena u muzejsku reprezentaciju. NJeno pokazivanje postaje reper socijalističkog umetničko-kulturnog modela i novih međunarodnih političkih ambicija. Mondrijanova slika postaje simbol jezika apstraktne umetnosti, koji postaje novi poželjan put, dovoljno različit i od socijalističkog realizma i od vladajućih umetničkih težnji predratne države. Apstrakcija postaje izraz naše lijeve stvarnosti i tolerancija njenog modernističkog jezika postaje državna kulturna strategija. Novi momenat u institucionalnom životu slike desio se devedesetih godina u kustoskim projektima Jerka Denegrija, Irine Subotić i Gordane Stanišić. Kustoskinje Narodnog muzeja realizuju seriju izložbi pod zajedničkim nazivom Na iskustvima memorije. Ideja je bila da savremeni umetnici urade rad koji bi bio njihova reakcija na izabrano delo iz zbirke strane umetnosti Narodnog muzeja. Na taj način su umetnici, ali i kustosi, izražavali svoj odnos prema načinu na koji tradicija treba da bude mišljena i izražavana u sadašnjosti. Usred devedesetih i dominacije nacionalističke i političko-populističke umetničke i kulturne matrice, ova izložba je istovremeno bila i politička izjava njenih aktera protiv banalizovanja i zloupotrebe istorije. Aktuelno izlaganje slike u novom kustoskom i kulturnom okviru, takođe se dešava u vreme delikatnih i oprečnih državnih tumačenja istorije, ali i nastojanja da se sprovedu procesi rekonstrukcija najznačajnijih muzejskih kuća Srbije, čiji se završetak doživljava kao rekonstrukcija prezentacije sadržaja i uloge muzeja na početku 21. veka.

Najzad, umetnički i institucionalni sistem sredine, način na koji je modernizam teorijski viđen i tumačen, takođe je uključio Kompoziciju II u čitav splet umetničkih reakcija koje su bile deo živog kustoskog, umetničkog i teorijskog dijaloga. Radovi Gorana Đorđevića, Nikole Pilipovića, Zorana Naskovskog, Aleksandra Dimitrijevića, Jelice Radovanović, Dejana Anđelkovića, Dobrivoja Krgovića, Vese Sovilja i Mrđana Bajića na najbolji način svedoče o tome..