Neobična verzija

Na scenu našeg nacionalnog teatra postavljena je, u adaptaciji i režiji Vide Ognjenović, uz korišćenje novog prevoda u prozi Gage Rosić, jedna neobična verzija Sofoklovog “Edipa”, obeležena pre svega željom da se izbegne sve što podseća na pseudorekonstrukcije antičkog pozorišta, koje su u modernom dobu po pravilu dovodile do krupnih i izlišnih pozorišnih promašaja. U tu predstavu su unete mnogobrojne aluzije na našu aktuelnu društvenu situaciju, na prilike u današnjem svetu, kojim upravlja moćna politička birokratija, naravno u sprezi s još svemoćnijim gospodarima finansijskog kapitala. To je postignuto različitim sredstvima, između ostalog i scenografijom Geroslava Zarića. Naime, u ovoj predstavi je radnja situirana u obezličen, sterilan kancelarijski prostor, omeđen belim ovalnim zidom, markiran s nekoliko komada ultramodernog nameštaja sive boje, ali i strmim stepeništem koje vodi nagore, tamo gde se daleko od očiju javnosti odlučuje o svemu. S istim ciljem su i Sofoklovi junaci, i grupa novouvedenih sporednih lica, koja povremeno preuzima i ulogu hora, pomoću odeće koju nose, ali i poslovima kojima se bave, u politici i medijima, preoblikovani u savremene likove. Istina, jezgro Sofoklove priče je u potpunosti očuvano, s tim što se gledaocima sugerira da su božanstva, koja se u njoj pominju, u stvari ljudi što iz pozadine određuju pravila društvene igre, a da su tajanstveni proroci i zagonetni glasnici zapravo insajderi, koji su, pre mnogo godina, ovako ili onako bili upleteni u Lajevo ubistvo. Ali, takva interpretacija “Edipa” sadrži i jednu suštinsku manu. Ona u prvom redu ubedljivo predočava samo dramaturški postupak pomoću kojeg Sofokle tretira jednu večnu, opšteljudsku temu. U tako zamišljenoj i realizovanoj predstavi radnja je svedena na razvoj dramski dobro stepenovane, gotovo policijske istrage o jednom zločinu, na manipulisanje njim da bi se ili održala ili stekla vlast u državi, koju, kao i u “Hamletu”, truje tajna, opaka bolest. Saglasno tome, u tumačenju Igora Đorđevića, koji disciplinovano sledi rediteljkina uputstva, Edip je prvo, dok sprovodi istražnu proceduru, mlad, žestok i pragmatičan političar, a potom je, kad se obelodani istina o Lajevoj smrti, osoba iz koje je isparila svaka energija, čija je volja obamrla. U suštini, taj Edip je spolja efektno ocrtan, ali mu nedostaje intenzivan unutrašnji život, prvenstveno određen sukcesivnim smenjivanjem nada i strahovanja. On je pre žrtva političkih intriga nego čovek koga pobeđuje sudbina, čija je drama u tome što postepeno gubi identitet, što veruje da je jedno, a ispostavlja se da je nešto sasvim drugo. Ne smemo, međutim, biti prestrogi u procenjivanju eksperimentisanja Vide Ognjenović s “Edipom”, jer je na to nije naveo rediteljski egzibicionizam, već duboka potreba da pokaže kako se politički aspekt Sofoklove tragedije, makar i po cenu prenaglašavanja jednog njenog dela na račun smisla celine, može dovesti u analošku vezu s društvenim okolnostima u kojima danas živimo.