Povratak kraljice

Sudbine ljudi i umetničkih dela slične su po tome što su im, prema poznatoj izreci, putevi čudni. Dela umetnosti imaju čudnije sudbine, jer su im putevi duži. Na takvom, čudnom putu, zatečen je portret srpske kraljice Natalije Obrenović, delo slikara Uroša Predića, načinjen daleke 1890. godine. Portret je nastao kao narudžbina dvora kraljevske dinastije, ili same kraljice. Da naslika lepu srpsku vladarku pozvan je u to vreme poznat i cenjen slikar Uroš Predić. Tako je nastalo ovo ulje na platnu, formata 58h44. Kraljica je predstavljena kako sedi u jednom od salona danas nepostojećeg dvora Obrenovića. Odevena raskošno, vladarka u ruci drži otvorenu knjigu. Na stolu kraj nje vidi se kutija za nakit, ikona Bogorodice, a kraj njenih nogu leži list pariskog “Figaroa”. Pozadinu čine tapiserije koje pokrivaju zidove. Kraljičin pogled uprt je pravo u posmatrača. Weno lice ne odaje neko uočljivo osećanje. Slika ima karakter tzv. paradnog portreta, tipičnog za vladarske narudžbine, prožetog intimnom atmosferom, po čemu se odvaja od žanrovskog standarda. Vizuelni efekat daje joj prepoznatljivi Predićev stil slikanja koji bismo, zbog obilja precizno naslikanih detalja, danas bili skloni da nazovemo hiperrealističkim. Znano je da, neretko, priča o umetničkom delu može biti zanimljiva koliko i sadržaj koji je njime predstavljen. Ovaj portret je, izvesno, krasio lične prostorije kraljice Natalije. U dvoru je ostao i posle njenog razvoda od kralja Milana. Tu je bio i posle odlaska iz Srbije ove nesrećne žene rusko-mađarskog porekla (devojačko prezime Keško). Godine 1903. u tragičnom Majskom prevratu koji je označio kraj dinastije Obrenovića, slika je nekako “nestala”, i duže od jednog veka smatrala se izgubljenom. A onda, kao što se to događa po volji ćudljive sudbine, iznenada se pojavila 2007. godine, na aukciji kuće Bonhejms, u Londonu. Od novembra iste godine, nalazi se u privatnoj kolekciji porodice Sretenović, u Torontu. Otada se zna i njena priča. Nakon Majskog prevrata, do kraljičine slike je, neznano kako, došao francuski pisac Pjer Loti, inače vlasnik jedne od najvrednijih umetničkih kolekcija na svetu. Sledećih sto godina, Predićevo delo nalazilo se u depou ove kolekcije. Prošle godine, odlukom Lotijevih naslednika, ona se našla na pomenutoj londonskoj aukciji, verovatno stoga što vlasnici nisu pridavali neki značaj slikanom liku u svetu malo poznate srpske kraljice iz davnih vremena. Kupac slike, Srbin iz Kanade, bio je motivisan koliko umetničkom vrednošću slike, toliko i probuđenim patriotskim osećanjem. Svestan veličine kulturnoistorijskog značaja koji ovaj portret ima za Srbiju, sadašnji vlasnik voljan je da kraljicu vrati u otadžbinu, dajući ovim putem do znanja da se slika nudi na prodaju našim institucijama kulture i zainteresovanim kolekcionarima. Priča o kraljičinom portretu ne objavljuje se ovde kao neko senzacionalno otkriće. Ovaj tekst ima drugu svrhu. Valjda će se i laici složiti da je reč o prilici koju ne bi trebalo da propustimo. Na to nas obavezuje dvostruka potreba, da vredna dela naše umetnosti, rasuta po svetu, sabiramo i čuvamo u sopstvenoj riznici, i da istim načinom učvršćujemo naš društveni i nacionalni identitet. Povratak kraljice, otud, ne treba dovoditi u vezu sa trgovinom, što nije želja ni sadašnjeg vlasnika Predićevog dela, već ga shvatiti kao poželjan, potreban kulturni događaj.