Susret u Soko-gradu

Posle više od četiri decenije raskola, na jednom crkvenom skupu prvi put našli su se zajedno predstavnici Srpske pravoslavne crkve i eparhija u Republici Makedoniji, a da nijednom rečju nije pomenuto bolno pitanje raskola. Zbilo se to proteklog vikenda, za prvu krsnu slavu najmlađeg srpskog manastira Svetog vladike Nikolaja u Soko-gradu. U stvari, manastirska slava poslužila je kao povod za ovaj susret, o kojem nijedan medij u Srbiji nije izvestio. Susret se ipak dogodio. Sve je dogovoreno u oktobru prošle godine, kada je u Ohridu održana Međunarodna konferencija o međuverskom i međucivilizacijskom dijalogu, na kojoj je u ime SPC učestvovao episkop šabački Lavrentije. Zbog višedecenijskog spora oko statusa Makedonske pravoslavne crkve, vladika Lavrentije je bio u centru pažnje makedonskih medija, koji su ga predstavili kao “najumerenijeg sveštenika” i “nepomirljivog zagovornika dijaloga bez uslovljavanja”. U intervjuu za “Utrinski vesnik”, kao i u raznim drugim izjavama i intervjuima, srpski vladika je izrazio “žaljenje zbog onoga što se događa, jer su Srbi i Makedonci dva najbliža naroda”, koji “imaju istu tradiciju i iste probleme”. Ukazao je da je politika ta koja ima uticaja na međucrkvene odnose, ali i nagovestio da se “s obe strane stvari pomeraju nabolje”. “Tom prilikom ja sam se susreo sa predstavnicima makedonskog naroda. I blagočestivi narod i sveštenstvo izrazili su želju za dobrim odnosima između naša dva naroda. Video sam da u narodu postoje ljubav i dobra volja. Niko od njih ne zna šta je to autokefalnost... I tako se u tim razgovorima došlo na ideju da se ovde, u Soko-gradu, održi jedan skup posvećen Svetom vladici Nikolaju, u vremenu kada je bio episkop u Ohridu, da se rasvetli njegova uloga na zbližavanju i širenju ljubavi između naša dva naroda”, kaže vladika Lavrentije za NIN. Dogovoreno da se baš za dan Svetog vladike Nikolaja (3. maja) u njegovom manastiru u Soko-gradu održi simpozijum sa temom “Ohridska jevanđelska delatnost Svetog vladike Nikolaja (1920-1934)”. Ideja je prihvaćena i u Svetom arhijerejskom sinodu SPC, s tim što je traženo da ovom skupu prisustvuje i arhiepiskop Jovan, čija autonomna Ohridska arhiepiskopija je u kanonskom jedinstvu sa Srpskom pravoslavnom crkvom. Međutim, postavio se problem kako bi onda na to reagovali predstavnici makedonskih eparhija u raskolu, koji ne priznaju arhiepiskopa Jovana za poglavara. “Ako bi došao Jovan, onda oni ne bi došli, zato smo se dogovorili da ovaj skup ne bude na nivou episkopa, nego na nivou vernika i sveštenstva, da ta ljubav krene odozdo, kao što trava raste...”, predočava vladika Lavrentije. S makedonske strane učešće na simpozijumu su uzeli dvojica jeromonaha sa Teološkog fakulteta u Skoplju, dr Grigorije Nasteski i mr Josif Pejovski, koji su održali predavanje sa temom “Ohridska književna škola kao osnova za makedonsku i ostale slovenske kulture”; Ilija Velev sa Instituta za makedonsku literaturu u Skoplju predočio je “Religiozno nasleđe Ohridskog književnog centra”; a Aleksandar Gulevski “Nepoznate fotografije vladike Nikolaja iz fonda Milton Manaki”. Ispred domaćina besede o misiji vladike Nikolaja u Ohridsko-bitoljskoj eparhiji održali su vladika Lavrentije, akademici Vladeta Jerotić i Dragan Nedeljković, profesor Bogoslovskog fakulteta u Beogradu Radovan Bigović i protođakon Qubomir Ranković. Ministar vera u Vladi Republike Srbije Radomir Naumov pozdravio je učesnike simpozijuma. Za ovu priliku iz Skoplja u Eparhiju šabačku stiglo je i Akademsko kulturno-umetničko društvo “Mirče Acev”, koje je održalo koncerte u Loznici, Quboviji i Šapcu. Stigla je i ekipa makedonske državne televizije. Jedan pun autobus i pet putničkih automobila sa gostima iz Makedonije prispelo je u manastir Soko. U jednom od automobila bio je i mitropolit bitoljski Petar. Vladika Lavrentije kaže da je to bio mali nesporazum, jer Petar “nije znao da se skup ne održava na nivou episkopa, pa je došao”. A nije znao, veli, jer je čovek koji je posredovao (Stojan Davčev iz Skoplja) u međuvremenu otišao na duži službeni put u Ameriku. Kada mu je vladika Lavrentije predočio šta i kako je dogovoreno, vladika Petar je to uvažio, pa je odustao od učešća na simpozijumu. Taj dan proveo je u obilasku živopisnih predela Bobije, hidrocentrale u Malom Zvorniku i u poseti obližnjem manastiru Svete Trojice pod Nemićima. Da ne bi nastao neki problem po domaćina zbog njegove posete, ni u crkvu manastirsku nije ulazio, jer bi onda, kako smatra šabački episkop, neki prilazili po blagoslov, što bi “neki naši ziloti zamerili”. “Niko ovde nije pomenuo ni Srpsku crkvu, ni Makedonsku crkvu. Govorilo se samo o Svetom vladici Nikolaju, o njegovoj ulozi na našem zbliženju i ujedinjenju”, naglašava vladika Lavrentije. Drugog dana ovog skupa, u nedelju, ministar vera Radomir Naumov i predsednik Saveta opštine Bitolj Qiljana Kuzmanovska položili su kamen temeljac za kopiju crkve Svetog Jovana Bogoslova sa obale Ohridskog jezera, najlepšeg primera vizantijske crkvene arhitekture na Balkanu, koja će se graditi u okviru manastirskog kompleksa u Soko-gradu. “Ova crkva biće neka vrsta zlatnog lanca koji će povezivati vernike nekadašnje eparhije vladike Nikolaja i vernike iz njegovog zavičaja”, ističe vladika Lavrentije. “Sveti vladika Nikolaj u njoj se često molio, dok je bio u Ohridu, tako da će nas ona podsećati na našeg zaštitnika i podsticati da se ugledamo na širinu njegove duše i njegovih horizonata.” Gosti su se vratili sa četiri ordena Svetog vladike Nikolaja, koje dodeljuje Eparhija šabačka. Dobili su ih gradovi Ohrid i Bitolj i današnje dve eparhije nekadašnje jedinstvene Ohridsko-bitoljske eparhije vladike Nikolaja. Vladika Lavrentije kaže da su ordeni naslovljeni na eparhije, u stvari, dati – narodu, vernicima iz ovih eparhija.