Jugoslovenska ideja

Istorijska ili sociološka literatura nije bila mala ni posle 1918. godine u inostranstvu, na stranim jezicima, ali se daleko više pisalo o Jugoslaviji posle 1945. godine. Apologeta na Zapadu, u vreme borbe između SSSR-a i Titove Jugoslavije, bilo je bezmerno u odnosu na Titov režim, ali i posebno na logiku postojanja i održanja jugoslovenske zajednice na načelima “bratstva i jedinstva”. Međutim, posle 1990. godine, list je bio okrenut, ne samo da je počelo da se sumnja u jugoslovensku zajednicu već je bilo snaga u međunarodnoj zajednici koje su dosta doprinele i raspadu Jugoslavije i rasplamsavanju međuetničnkog rata. Vrlo često zbog neznanja i rđavih ocena. U toj fazi, posle 1990. godine uglavnom je stradao srpski nacionalni kolektiv. I to je išlo do satanizacije. Ne u svim zemljama Zapada, ali u mnogim, čak i u Velikoj Britaniji.

Mladi istoričar, predavač na Berkbek koledžu u Londonu Dejan Đokić, objavio je zbornik radova na engleskom o samoj ideji “jugoslovenstva” koja je prethodila stvaranju Jugoslavije 1918. i kontinuitetu jugoslovenske zajednice posle 1945. godine. Ovaj najnoviji zbornik okuplja profesionalne istoričare i političke analitičare ne samo u svetu, izvan naših granica nego i saradnike iz naše zemlje, kao i saradnike iz nekadašnjih jugoslovenskih republika. Pošto je reč o istraživačkom kolektivnom radu, knjiga je prirodno lišena emocija u ma kome smislu. Tu su, gledano zajedno, i velika poznata imena kao što su Denison Rusinov, profesor Stevan K. Pavlović, akademik Andrej Mitrović, DŽon R. Lampe, Branko Horvat iz Zagreba. Pored njih među saradnicima zbornika o “jugoslovenstvu” nalaze se i mlađa imena kao što su sam urednik zbornika Dejan Đokić, ali i dr Aleksa Đilas, dr Jasna Dragović, dr Dejan Jović. Neće biti naodmet da se pomenu i druga imena saradnika koji su svojim prilozima doprineli analizi pojave, razvoja i trenutnog pada jugosloveske ideje: dr Mile Bjelajac, Ksavijer Bugarel, Tihomir Cipek iz Zagreba, nekadašnji jugoslovenski diplomata Ramadan Marmulaku, dr Aleksandar Pavković, Kosta S. Pavlović sa Kipra, Hju Pulton, dr Radmila Radić, Desimir Tošić, LJubinka Trgovčević, Mitja Velikonja iz LJubljane i profesor Endru B. Vahtel, specijalista za kulturološko-književna istraživanja iz Sjedinjenih Američkih Država.

Treba dodati na kraju da, pored svih analiza, ovaj zbornik daje i dva svedočanstva o poslednjim pokušajima da se spasi bar delimično jugoslovenska zajednica. Jedan je bio u prosvećenijim delovima jugoslovenske emigracije i predstavljao je takozvani Nacrt za demokratsku Jugoslaviju iz 1982. godine. Drugi je pokušaj sa Manifestom za jugoslovensku demokratsku inicijativu iz 1989. godine. Međutim, ništa nije više bilo dovoljno: jugoslovenska “republička” društva su se odlučila za razbijanje zajednice, uz punu pomoć preostalih vodećih elita iz tadašnjeg režima u Jugoslaviji. U slučaju otcepljenja Hrvatske valjalo bi uzeti u obzir i izuzetan doprinos hrvatske ustašoidne emigracije.