Putovanje kroz muziku

Novosadski muzički festival Egzit (Exit) se u Srbiji, poput karnevala u Rio de Žaneiru u Brazilu ili izbora u nerazvijenim demokratijama, pretvara u tradicionalno tragičan događaj. Više se i ne postavlja pitanje da li će biti mrtvih, nego koliko će ljudi stradati i na koji način. Posle padova sa bedema Petrovaradinske tvrđave i umiranja od prekomernih doza narkotika, kao i pogibije od udarca odlomljene grane topole u kampu na prethodnim festivalima, ove godine je stradao 22-godišnji Entoni Fisk, koji je takođe pao sa bedema tvrđave. Organizatori su hitro izjavili saučešće porodici i naveli da su izuzetno uznemireni, „iako se nesreća dogodila izvan“ festivalskog prostora. NJih, međutim, uopšte ne uznemirava kako će, recimo, osobe sa invaliditetom ispratiti nastupe na Petrovaradinskoj tvrđavi. I pored zaklinjanja u ekologiju i priključivanja Green & Clean pokretu evropskih festivala, čime je pravdano i povećanje cena karata, njih nimalo ne zanima kako će se neko u kolicima zlopatiti po kamenju tvrđave, ako se hrabro odluči da krene put Egzita. Bilo je potresno gledati nekolicinu takvih junaka kako se u gužvi bukvalno bore za život sa svojim pratiocima. Ko ne može da hoda, ne mora na Egzit, mogao bi biti jedan od slogana, pored Zelena gerila i sličnih eko-svesnih parola. Egzit, međutim, kakvi god bili organizatori, ostaje jedina prilika za publiku u Srbiji da svake godine vidi neke od najznačajnijih svetskih izvođača, ali mu sve manje pristaje epitet “najvećeg regionalnog festivala”, a već je, čini se, prilično daleko od “najboljeg evropskog festivala”. Dovoljno je videti program, recimo, nemačkog Rock Am Ring festivala, gde publika za kartu skuplju za 20 evra dobija sve najbolje od gitarskog zvuka na svetskoj sceni. Egzit je u Srbiji jedinstven i po osećaju slobode i višednevnom putovanju kroz muziku, što je i najveća vrednost festivala. Možda su se, sa druge strane, stekli uslovi da se to putovanje skrati na dva, tri sadržajnija dana, jer teško piju vodu gromoglasne najave poput prošlogodišnje “više od 600 izvođača na 25 festivalskih bina”, pošto najveći deo čine di džejevi iz komšiluka i bendovi iz garaža, koji su presrećni što za nastup dobijaju besplatnu kartu za sva četiri festivalska dana, pa još sa natpisom “performer”. Kamp, koji je ove godine izmešten u prostor kasarne pored tvrđave, pružio je bolje uslove za preživljavanje nego ranijih godina, kada je bio pored Filozofskog fakulteta, a postavljene su i dve bine rezervisane za elektronski zvuk. Kamp na velikom prostoru sa boljom infrastrukturom bio je oaza slobode i komunikacije, čemu je doprinela i zabrana ulaska u taj prostor svima koji nisu imali kartu za ulazak na tvrđavu. U kampu je u utorak, dva dana pre početka festivala, održana odlična žurka. Kao i prethodnih godina, festival je pohodio veliki broj mladih, kao i nešto starijih Britanaca, koji su se tradicionalno isticali relaksiranim odnosom prema ličnoj higijeni. Utisak je da je ove godine unapređena komunikacija, jer su i oni i domaći bili otvoreniji za razgovor. Pored komšija iz bivše SFRJ, primećeni su i Holanđani, Brazilci, kao i ekipa iz daleke Australije koja je zakupila dve kuće u Novom Sadu. Najzanimljiviji je bio susret sa studentom političkih nauka iz Novog Zelanda. Kaže da je putovao dva dana avionom da bi stigao u Novi Sad, ali da nije zadovoljan dočekom u Srbiji i odnosom lokalnog stanovništva prema strancima. Kao budućem specijalisti za krizna područja i pažljivom čitaocu blogova, njemu je sve jasno i nema dileme. “Vi baš niste bili dobri prema Bosancima, a u ratu u Bosni najviše su od Srba stradali bosanski Jevreji”, samouvereno objašnjava Novozelanđanin događaje iz nedavne prošlosti. Domaći specijalisti za krizna područja viđeni su u VIP prostoru na tvrđavi kada se u petak bežalo od kiše. Sam krem, nezavisni novinari, nevladini aktivisti, funkcioneri stranke Nenada Čanka, Mlađan Dinkić… Javljaju se crne slutnje, neće valjda da se prihvati gitare sa Kikijem Lesandrićem i pticom na dlanu pa da bežimo od njegovih imbecilnih tekstova i kretenske, dosadne muzike, ali on srećom i dalje nešto samouvereno objašnjava okupljenima. Najveće oduševljenje na glavnoj bini izazvali su Amerikanci Mobi, Korn i engleska postava Prodidži. Izvanredan nastup imali su Mednes, kao i Velšani Menik strit pričers. Posle nastupa Prodidži smeh izaziva poznati mladi glumac koji iskolačenih očiju pita “ko svira ovde” i pokazuje na mesto gde niko nikad nije svirao, nego su se ljudi sklonili od gužve, ali on u transu insistira da tu “neko svira”. Delirijum u publici izazvao je Mobi izvođenjem numere Disco lies, a najavio je rečima da voli da izvodi tu pesmu jer voli da vidi kako 40.000 ljudi skače. Pesmu je, inače, pratio spot u kojem se pile obračunava sa Ujka Semom u fabrici čuvenog lanca restorana za prodaju pečene piletine! Mobi se, inače, izvinio što je Amerikanac i za sva zla koja njegova zemlja čini u svetu. Posle svog nastupa sišao je u publiku, razgovarao i fotografisao se sa posetiocima dok su na bini bili legendarni Grendmaster fless. Ostala je nejasna namera organizatora da između nastupa Menik strit priccers i Korn publici uvali domaći i sasvim prosečni Overdrajv, sa pevačem obučenim kao da prodaje lubenice na pijaci. Plemenita je namera afirmisanja domaćeg zvuka, ali pre će biti da je u pitanju štednja novca. Tako je, takođe, pre Mednes, neke od prisutnih umorio Obojeni program čiji pevač maloumni tekst tipa “a, b, c, d avioni” izgovara u ritmu pisaće mašine ili radiotelegrafskih signala. Na Fjužn bini najzapaženije nastupe imali su pank veterani Bazkoks, džez/fank/soul sastav Herbalajzer i legenda sa Jamajke Maks Romeo, čiju su temu Outer space izveli i Mednes i Prodidži. Obožavaoci dram end bejs i dab step zvuka otišli su sa ovogodišnjeg Egzita sasvim zadovoljni. U četvrtak su ispred glavne bine skakali uz di džejeve Kaspa i Rusko (dab step), Sabfokus (vodeći svetski dram end bejs producent), a zatim je na Dens areni, tom carstvu amfetaminske dinastije, ujutru nastupio uvek dobro raspoloženi DŽejms Zabijela, možda trenutno najbolji di džej na svetu. U petak je zapažen nastup imao Andisi (Andu C), autor čuvenih Najt lajf kompilacija i popularizator dram end bejs muzike, a posle njega i Marki poznat kao „Tornado iz Sao Paola”, dok je u nedelju publiku oduševio Čejs end Stetjus, koji je izveo svoj najveći hit Hrt ju. Festival je završen na dens areni nastupom čuvenog Karla Koksa, obučenog u majicu sa natpisom Dance Arena Saved My Life. Novi Sad je, i pored svih propusta organizatora i njihove namere da publici na glavnoj bini kao aktuelne ponude vremešne zabavljače čiji nastupi manje koštaju, bio muzička prestonica tokom održavanja Egzita. Bože zdravlja, videćemo se na sledećem Egzitu.