Baština

Ovih dana je izašla iz štampe knjiga enciklopedijskog karaktera „Spomenička baština, svjedočanstvo i budućnost prošlosti“ Branislava Krstića. Spisak izdavača naveden na početku knjige je za naše prilike neobična: autor, Sinopsis Sarajevo, Sinopsis Zagreb, Službeni glasnik Beograd. Još čudnija je naznaka godine izdanja – 1990/2010. Sve nam donekle postaje jasnije kada pročitamo autorov Predgovor i Uvod za izdanje 1991. godine (koje nije izašlo). A sasvim nam je jasno da je trebalo dvadeset godina da izađe knjiga koja na preko sto stranica obrađuje spomeničku baštinu sa teritorije cele bivše Jugoslavije. Izgleda da se ona pojavila tek kad je svima postalo jasno da takva jedna knjiga neće obnoviti Jugoslaviju, a da svakoj novoj državi može biti samo od koristi jedna luksuzna, akribična i visokostručna knjiga o najznačajnijim spomenicima na teritoriji zemlje čiji su bili deo. Autor je tu baštinu za ovu priliku preimenovao u južnoslovensku, kojoj sa takvom formulacijom nedostaje značajna bugarska spomenička baština. Sad bi u nekom stručnom časopisu sledio prikaz ove knjige sa jezgrovitom enciklopedijskom obradom i najosetljivijih spomenika kao što su stećci, na osnovu najnovijih tumačenja naučnika u ovoj oblasti, pa preko svih značajnijih srpskih manastira, dubrovačke Duždeve palate, mostarske ćuprije, sve do polusrušene zgrade Generalštaba u Beogradu. Svaka pojedina jedinica odiše iskustvom arhitekte i dugogodišnjeg savetnika za urbanizam, prostorno uređenje i baštinu najviših državnih institucija. Međutim, karakter ove rubrike obavezuje da se pozabavim rečima baština, nasleđe i nasledstvo. Iako svaka ova pojedina reč po srpsko-srpskim rečnicima ne pravi neku bitnu razliku, u 20. veku sa brigom Uneska za svetsku baštinu, iskristalisali su se u svetskim jezicima spomenuti „sinonimi“. Baština je ono što kao umetničku i kulturnu vrednost nasleđuje ceo jedan narod, zemlja i svet. Pojedinac testamentom prima nasledstvo, a nasleđe može biti duhovno nasleđe ne samo naroda, već i genetsko, u porodici ili široj zajednici. Kurioziteta radi, navodim da heritage u Francuza odgovara pojmu nasleđa, a u Engleza pojmu baštine. Baština je na francuskom patrimoine, a nasleđe na engleskom najčešće inheritance.