Nova stara Heda

KOMAD: „HEDA GABLER“ HENRIKA IBZENA REŽIJA: SNEŽANA TRIŠIĆ MESTO: NARODNO POZORIŠTE (SCENA „RAŠA PLAOVIĆ“) Krenimo iz centra, bez okolišanja: ko je nova Heda Gabler, ona koju nam je, na Sceni „Raša Plaović“ Narodnog pozorišta i u postavci mlade rediteljke Snežane Trišić, donela Nataša Ninković? Prvi odgovor na ovo pitanje pruža nam njen kostim, koji je osmislila, kao i sve ostale, Katarina Grčić Nikolić. U crnoj, do vrata zatvorenoj haljini, u jahaćim čizmama s mamuzama i skupljenom kosom, ova više nego „znakovita“ Heda potpuno odgovara uopštenoj predstavi koju imamo o čuvenoj junakinji Henrika Ibzena: to je ćerka svog oca, generala, sklona muškim zabavama (jahanje) i s adekvatnim, muškim aspektima ličnosti, ličnosti koja ima mračne strane, ali zaklonjene iza misterioznog, do grla zakopčanog stava i ponašanja. Tumačenje Nataše Ninković sasvim je u skladu s kostimski ocrtanim smernicama: glumica je održavala nedokučivost ovog, možda i najmisterioznijeg ženskog lika u svetskoj dramskoj klasici, postepeno i uverljivo otkrivajući njene potisnute porive, s naglaskom na onim (auto)destruktivnim, kao i bolnu svest o vlastitoj nekreativnosti i ispraznosti. Taj razvoj lika je nadahnuto podržan i odličnom muzikom Anje Đorđević. Hedina slojevitost, onako kako ju je donela Nataša Ninković, ogleda se i u različitim odnosima koje ona uspostavlja s različitim osobama. Prema mužu Jergenu, kojeg je Aleksandar Đurica ocrtao kao tip dobrog i slabog intelektualca, ispoljavala je nervozu i prezir, ali i sažaljenje, pa čak i toplinu. Prema sudiji Braku, kojeg je LJubomir Bandović iznijansirano prikazao kao koristoljubivog i veštog, ali iskrenog i ne onako zlog kao što smo navikli, imala je otvoren i saučesnički stav, kao s osobom s kojom zna da, osim povremenog seksa, ne želi ništa da ima. Najveći izazov za Hedu, ali i za Natašu Ninković, bio je odnos s bivšem ljubavnikom Levborgom, kojeg je Nebojša Dugalić igrao - maniristički, sa suvišnim ukrasima - kao afektiranu predstavu o slovenski autodestruktivnom intelektualcu. U tom odnosu i glumica je, kao i njen partner, pokazivala neku samodopadljivost, zatrpavala lik i odnose prenaglašenim, arabesknim detaljima, čemu je, doduše, bila sklona, ali u manjoj meri, i tokom cele predstave. Lik je čvrsto i slojevito postavila, pa zato ova rešenja lako mogu i treba da se čiste, jer u suprotnom preti opasnost od zapadanja u izveštačenost i patetičnost. Najoštrije pomeranje u rediteljsko-glumačkom tumačenju ostvareno je u sporednim ženskim likovima, i to u pogledu žanra: oba su komično prikazana. U veoma efektnoj, ali preteranoj i neprodubljenoj persiflaži Anastasije Mandić, požrtvovana Tea prikazana je kao histerična nesrećnica u potrazi za muškarcem za kojeg će da se žrtvuje. Komični lik „žene-žrtve“ izuzetno efektno je donela i Olga Odanović u ulozi Jergenove tetke Jule, ali njena persiflaža nije ugrozila dublje i opasnije osobine ove, u osnovi, dobre i samopregorne majčinske figure: posesivnost, sklonost zadiranju u tuđu intimu... Ova uloga je unela novi sloj tumačenja, jer je, za razliku od drugih likova, delovala kao plastičan izraz našeg patrijarhalnog mentaliteta. Iskakanjem iz konteksta, ova uloga upozorava na jedan rediteljski problem: kad i, posebno, gde se dešava ova Heda Gabler? Za razliku od analizirane Hedine pojave koja ima i neke retro valere, ostali kostimi jasno označavaju savremen, ali neizdiferenciran ambijent (ženski su mnogo bolji od muških). Moderni, hajtek dizajn stana (scenografija Aleksandra Denića) - ne može se ne primetiti da nije bio odgovarajuće tehnički ostvaren - takođe ima, pored posvete Ostermajerovim režijama Ibzena, funkciju uzemljenja priče u uopšteni savremeni milje. Iako suština Hedine sudbine, to njeno bolno suočavanje s kompleksom više vrednosti, nadilazi društveno-istorijski okvir, ovo je, ipak, naturalistička drama u kojoj mnogo toga presudno zavisi od epohe i sredine: recimo, šta danas znači kompleks „generalove kćeri“, da li je važno čija je to armija...? Na ova pitanja predstava ne pruža odgovore - likovi mogu da imaju, s izuzetkom tetka Jule, bilo kakvo poreklo - tako da se na kraju zaokružuje utisak solidno i pregledno razvijene psihološke drame, a u okviru poznate tradicije tumačenja Hedinih ponora, ali bez socijalnog i, uopšte, problemskog pomeranja u razumevanju celine dela.