Od Koroa do Pikasa

Ovih dana, ispred ulaza u zgradu beogradskog Narodnog muzeja mogao se videti nesvakidašnji prizor: ljudi su stajali u redu dužem od stotinu metara, čekajući satima da bi videli jednu izložbu slika. To se, inače, ne događa prvi put. Nekoliko decenija unazad, Beograđani onog vremena su isto tako hodočastili veliku izložbu Vinsenta van Goga, pa posle toga još jednom, retrospektivu španskog slikarstva od renesanse do baroka. I ovog puta izložena su dela stranih umetnika, francuskih impresionista 19. veka, rodonačelnika epohe modernog slikarstva. Novo je to što izložena dela ne pripadaju zbirci nekog svetskog muzeja koji gostuje u našoj prestonici, već čine deo legata našeg Narodnog muzeja.

Čija je bila ideja da se ova izložba priredi i da joj se dâ zaista privlačan naziv “Impresivno”? To pitanje je manje zanimljivo od drugog: otkud to da hiljade Beograđana sada stoje u redu da bi videli dela od kojih se većina, duže od pola veka, nalazi u stalnoj postavci muzeja na Trgu Republike? Da li je razlog tome što su slike impresionista, raštrkane u pomenutoj postavci, manje uočljive? Ili je mamac za publiku bio zaista atraktivni naziv izložbe? Možda smo najbliži istini ako kažemo da su naši ljudi, umorni od mučnih prizora još mučnijeg “događanja stvarnosti” u vremenu istorijske tranzicije društva, siti demonstracija, stranačkog mitingovanja i “upražnjavanja demokratije” na izbornim mestima, željni relaksirajućih događaja kao što je ovaj u Narodnom muzeju. Zaista, zar nije lepše gledati platna Koroa, Sislea, Monea, Pisaroa, Degaa, Renoara, Lotreka, Gogena, Matisa i Pikasa, nego plakate i bilborde sa likovima dičnih stranačkih lidera?

Drugi naziv za ovu izložbu mogao bi da bude “Od Koroa (preteča impresionizma) do Pikasa” (začetnika postimpresionističkog pravca, kubizma). Iako nije tako bogata kao one u velikim svetskim muzejima, naša zbirka dela nastalih u vremenu u kome se rađao duh moderne umetnosti, ipak dovoljno jasno pokazuju karakter tog istorijskog procesa. Razgovetno se vidi kako je smeli izlazak iz ateljerske klaustrofobije, neposredni susret sa prirodom i svetlošću otvorenog prostora, uz slobodu izbora motiva, i promenu slikarskog rukopisa, dokrajčio tradiciju slikarskog akademskog formalizma. Vidi se to da su u tom podvigu odlučujuću ulogu odigrali Klod Mone (“Katedrala u Ruanu”), Ogist Renoar (“Kupačica”), Kamij Pisaro (“Trg francuske opere”), Edgar Dega (“Posle kupanja”).

Stvaranje ove, za nas dragocene zbirke slika, trajalo je duže od jednog veka. Zaslugu za njen nastanak imaju pojedinci i institucije. Tu se mora pomenuti naš “dekadentni” kralj Milan Obrenović koji je, u vremenu svoje dobrovoljne emigracije, proveo mnoge noći u pariskom kabareu “Mulen ruž” za istim stolom sa slikarom Tuluz Lotrekom. On je među prvim kupcima slika Lotreka i njegovih kolega, impresionista. Deo sadašnje zbirke pripadao je, svojevremeno, kolekciji kneza Pavla Karađorđevića. Zbirka je posle Drugog svetskog rata dopunjena delima koje je Narodni muzej otkupio na aukcijama u inostranstvu.

Sadašnja prezentacija tako nastale zbirke francuskih modernih slikara prve i druge generacije potvrđuje poznato pravilo da vrednost i značaj umetničkih dela vremenom raste. Ono što je nekad bilo zanimljivo, kasnije je postalo važno, a danas “impresivno”! I još jedno pravilo potvrđeno je ovom izložbom - da umetnost nema granica. Iako su ovde izložene slike dela ruku stranih umetnika, mi ih gledamo, doživljavamo i osećamo kao svoje.