Knez Pavle nije odnosio slike

U tekstu Vladana Stošića “Nepodobni knez Pavle”, slobodno je interpretiran moj odgovor na pitanje novinara Vladana Stošića, vezano za  Muzej kneza Pavla, pri čemu je načinjeno više materijalnih grešaka,  čime je promenjeno i ukupno značenje moje izjave. Naime, pitanje novinara se odnosilo na vrednost kolekcije kneza Pavla Karađorđevića koja se danas nalazi u Narodnom muzeju. Kako se često u javnosti upravo u tom pogledu stvara jedna vrsta konfuzije, novinaru NIN-a je dato detaljno objašnjenje o načinu formiranja i funkcionisanja Muzeja kneza Pavla kao institucije,  kao i ulozi samog kneza Pavla  u obogaćivanju kolekcije ovog muzeja, kako ličnim poklonima, tako i zalaganjem da se u red darodavaca uključe ugledne ličnosti iz evropskih diplomatskih, aristokratskih i kolekcionarskoh krugova, a zatim i neposrednim uticajem na otkupnu politiku.
Dakle još jednom, Muzej kneza Pavla bio je smešten u zgradi Novog dvora koju je još 1933. za potrebe smeštaja muzeja namenio kralj Aleksandar Karađorđević. Godine 1935. doneta je uredba Ministarstva prosvete o spajanju zbirki Historijsko-umetničkog muzeja i Muzeja savremene umetnosti, čime je formiran Muzej kneza Pavla, koji je pod tim imenom postojao do kraja 1944. godine. Historijsko-umetnički muzej je od 1930. godine bio zvaničan naziv Narodnog muzeja (osnovanog 1844), tako da u sastav Muzeja kneza Pavla nije “ušla istorijsko-umetnička zbirka današnjeg Narodnog muzeja”, kako se navodi u tekstu, već sve arheološke, istorijske i umetničke zbirke, dakle celokupan muzej. Sa druge strane, Muzej savremene umetnosti, osnovan je 1926. godine, upravo na inicijativu kneza Pavla, a na mestu direktora nalazio se Milan Kašanin. Za publiku je bio otvoren od 1928. godine u Konaku kneginje LJubice. Izuzetnim zalaganjem i kneza Pavla i Milana Kašanina da Beograd dobije galeriju moderne evropske umetnosti, Muzej savremene umetnosti je u veoma kratkom vremenu stekao izuzetno vrednu koleciju savremenih jugoslovenskih i inostranih umetnika, a politika nabavki je još ambicioznije nastavljena od momenta konstituisanja Muzeja kneza Pavla. Ovaj muzej je po svojim ukupnom aktivnostima bio u potpunosti u skladu sa principima savremene svetske muzeologije, sprovedenim u svim segmentima rada i komunikacije sa publikom, po izgledu stalne postavke, izdavačkoj delatnosti, zatim posebno, izložbama koje su gostovala poput: Sto godina francuskog slikarstva, Italijanski portret kroz vekove, Savremena danska umetnist ili Nemačka knjiga.
U celini gledano, reč je o jednom kulturnom fenomenu i upravo je u tom smislu u mojoj izjavi konstatovano da značaj kneza Pavla za ovaj muzej ne treba svoditi samo na poklonjena dela, već na ukupnu ulogu u osnivanju i funkcionisanju jedne takve institucije. O svim apektima delatnosti te institucije prikupljena je dokumentarna i arhivska građa za monografiju koja se priprema.
S druge strane, istaknuta je osnovna razlika između kolekcije ovog muzeja, kao javne kolekcije i privatne kolekcije kneza Pavla koja se najvećim delom nalazila, a i sada je, u Belom dvoru na Dedinju, kao i činjenica da neka dela koja su danas u svetskim muzejima, nisu iz Muzeja kneza Pavla, već iz privatne kolekcije kneza Pavla (poput El Grekove slike, Laokon sa sinovima, sada u Nacionalnoj galeriji u Vašingtonu). Nije, dakle, bilo reči o tome da je knez Pavle pri odlasku iz zemlje kolekciju “poneo sa sobom i tamo prodavao te slike koje se danas nalaze u svetskim galerijama”, kako se prenosi u tekstu Vladana Stošića.

Tatjana Bošnjak,
kustos Zbirke strane
umetnosti,
Narodni muzej u Beogradu