Nostalgično podsećanje

Posle više od sto godina od kako je Žarijev Kralj Ibi izgovarajući reč merdere s rampe jedne pariske scene šokirao ondašnju francusku buržoaziju, Kopit s komedijom “Put do Nirvane”, u kojoj se ljudski izmet servira u srebrnoj posudi kao glavno jelo na jednom neobičnom obedu, nastoji da postigne nešto slično, da provocira i skandalizuje današnje militantne neokonzervativce u Sjedinjenim Državama.

Ali, pogrešićemo ukoliko olako zaključimo da je to njegova jedina i glavna namera. U stvari, on želi nešto neuporedivo više od toga: da pokaže pomoću satiričnog opisa ekscentrične holivudske sredine, uz pomoć priče o priprema za film u slavu jedne zvezde pop muzike, koje uključuju i bizarni test sa samoranjavanjem dvojice njegovih budućih producenata, u šta se izrodio američki san o uspehu, pa i čitav američki način života. Govoreći o svom komadu, Kopit čak izričito kaže da je smerao da govori o tome da u savremenoj Americi za uspeh i sticanje bogatstva više nisu potrebni obrazovanje, stručnost i mukotrpan rad, već poneka efektna dosetka i njuh za poslove, trgovina drogom i spretnost da se prljavi novac nekažnjeno opere. Pri tome su groteskna, gotovo dadaistička optika iz koje se posmatra čovek, učestano smenjivanje apsurdnih situacija i izazivanje komediografskog šoka skarednih izraza, jedino sredstvo za postizanje tog cilja.

Kod nas, u predstavi koju je režirala Iva Milošević, taj komad se pomerio iz područja satiričnog u domen komercijalnog, zabavljačkog pozorišta. Do toga nije došlo ni voljom rediteljke, ni zbog načina glume, nego u prvom redu zato što je slika koju Kopit pruža o životu veoma udaljena od dešavanja oko nas, u svetu našeg šou-biznisa. Ukratko, glumci nisu karikirali pojave iz srpskog društva, nego su parodirali ono što je već umetnički uobličeno u holivudskim filmovima, ekscentrične junake i čudne ljudske odnose, koji su nam strani i egzotični onoliko koliko to mora biti i publici u Los Anđelesu Kusturičin filmski prikaz naših prilika. S druge strane, vešto vođeni od rediteljke, glumci su oblikovali zanimljive likove, u čemu su prednjačili Aleksandra Janković, kao Nirvana, i Gordan Kičić, u ulozi Ala. Oni su, zapravo, stvorili zabavnu i duhovitu predstavu, u kojoj je dominirala uspela persiflaža, ostvarena u stilu i duhu najbolje tradicije beogradske glumačke škole.

U osnovi, stariji gledaoci su prikazivanje “Puta do Nirvane” doživljavali u izvesnom smislu kao neku vrstu nostalgičnog podsećanja na predstavu od pre četiri decenije “Kralj Ibi”, a najmlađi deo publike je uživao u spoju elemenata rugalice izvedene iz dadaističkog nasleđa, o kojem ona malo šta zna, i onoga što potiče iz teatra apsurda, pod čijim je neposrednim uticajem formiran njen pozorišni ukus.

Vladimir Stamenković