Arena na rubu propasti

Filmski festival u Puli ove godine je završio najtragičnijom od svih konstatacija koje su o razvikanom kulturnom događaju Hrvatske i bivše Jugoslavije mogle da se čuju u poslednjih 51 godinu. Reč je o filmskoj smotri koja nikome više ne treba. Ni režiserima, ni glumcima, ni publici, a verovatno ni domaćoj politici. Dobitnik “Zlatne arene” za najbolju režiju za film “Duga, mračna noć” Antun Vrdoljak i sam je potvrdio ovu činjenicu. Istina, ovogodišnja Pula za njega je bila sjajna prilika da se svojim najnovijim filmom, koji je napunio veliki Vespazijanov teatar, na velika vrata iz politike vrati u domaću kinematografiju.

Vrdoljaku je ovo prva “Zlatna arena” za režiju, a “Duga, mračna noć” njegov četrnaesti film. On tvrdi da je to zato jer “ima Boga”, a “Dugu, mračnu noć”, u kojoj glume Boris Dvornik, Mustafa Nadarević, Goran Višnjić i mnogi drugi poznati glumci, naziva filmom hrabrosti. Ne zato što se film bavi dugim istorijskim razdobljem domaćeg podneblja, punim političkih strasti i krvoprolića, nego zato što je posle dvanaest godina katastrofalnog političkog staža u režimu pokojnog predsednika Franje Tuđmana Antun Vrdoljak konačno nastavio da se bavi svojim pravim poslom - kinematografijom. Mnogi zato smatraju da je pulski žiri zapravo nagradio Vrdoljakovo vraćanje filmu i odustajanje od politike, a ne samu “Dugu, mračnu noć” koja, uz ostalo, govori i o dugogodišnjem prijateljstvu dvoje mladih ljudi od kojih je jedan “pogrešne krvi”, pa strada u ustaškom logoru, dok drugi pravi sjajnu karijeru u Pavelićevom režimu Nezavisne Države Hrvatske.

Ostale nagrade jednog od lošijih pulskih festivala dobila je zagrebačka glumica Vera Zima za najbolju sporednu ulogu u filmu Ognjena Sviličića “Oprosti za kung-fu”, Darija Lorenci za najbolju glavnu žensku i Vili Matula za najbolju mušku ulogu. Sve ostale “Zlatne arene” pokupio je film “Duga, mračna noć” sa svojim autorom Antunom Vrdoljakom. Publika, međutim, smatra da su najbolji filmovi Ostojićev “Ta divna splitska noć”, kao i “Oprosti za kung-fu” Ognjena Sviličića. Kritičari se odreda slažu da su to napokon izuzetno dobri, zabavni, profesionalno urađeni i, što je ovde prava retkost, gledljivi filmovi. Oni smeliji čak su tvrdili da je “Ta divna splitska noć” u odnosu na Vrdoljakovu “Dugu, mračnu noć”, superiorna i u režiji, i u scenariju, i u tehničkoj pozadini. S puno nade očekivalo se da to bude i honorisano u žiriju pošto između ove dve “filmske noći” postoji i, kako se tvrdi, razlika u mentalitetu. Ostojićeva noć gleda u budućnost, a Vrdoljakova u prošlost. Žiri je pokazao da za ovakve procene nema sluha, pa je posle ovogodišnje Pule među mlađim režiserima, scenaristima i glumcima ostalo žalosno osećanje da kulturni ukus u Hrvatskoj i dalje diktira politika, a ne filmska traka koja pokazuje stvarni život običnih ljudi u današnjem vremenu. “Ta divna splitska noć” je omnibus od tri priče opisane u dva sata na jednu Novu godinu u deliću urbanog Splita. U prvoj priči dečak ubija ljubavnika svoje majke, u drugoj dvojica američkih vojnika traže prostitutku u splitskoj luci, u trećoj jedan par planira svoju ljubavnu noć.

Od najavljenih osam domaćih filmova na pulskom festivalu, ove godine na nagrade je pretendovalo njih šest. Dva su filma diskvalifikovana, ali je jedan od njih ipak prikazan van konkurencije. Osim Vrdoljakovog, Ostojićevog i Sviličićevog filma, nagrade su očekivali još i film “Doktor ludosti” čuvenog zagrebačkog satiričara Fadila Hadžića sa poznatim Perom Kvrgićem u glavnoj ulozi, zatim “Slučajna suputnica” novinara i pisca Tuđmanove biografije Srećka Jurdane, u kojoj se kao glumac pojavio i hrvatski politički desničar i poratni “tajkun” Ante Prkačin, “Družba Isusova” Silvija Petranovića po poznatom romanu češkog pisca Jiržija Šotole, u kom glumi Ivica Vidović, i “Sto minuta slave” Dalibora Matanića, posvećen životu slepe hrvatske slikarke Slave Raškaj, u kom glume odlični Predrag Miki Manojlović, Sanja Vejnović i popularni muzičar Darko Rundek. Žiri je odlučio da festivalske nagrade ne treba da očekuju film Jakova i Dominika Sedlara “Jeruzalemski sindrom” i film Borisa T. Matića “Seks, piće i krvoproliće”. Prvi je film zasnovan na biografiji zagrebačkog glumca Božidara Alića, ali je ispao iz konkurencije pošto nije snimljen na propisanoj filmskoj traci od 35 milimetara. Drugi film posvećen je fudbalskom fanatizmu i lokalpatriotizmu domaće nacije i bavi se utakmicom Hajduka i Dinama, kao i ponašanjem njihovih navijača. Iz konkurencije je ispao pošto nije bio završen na vreme... Zanimljivo je da ovaj film, uprkos formalnom nepoštovanju propozicija pulskog festivala, nije dobio priliku da izađe pred publiku, dok Sedlarovom “Jeruzalemskom sindromu” ta prilika nije uskraćena, nego je samo ostao bez nagrade. Zli jezici pulskih kuloara tvrde da to nipošto nije slučajno. Već u startu se znalo da najveće zvezde ovogodišnje Pule moraju da budu član žirija američki oskarovac, producent hrvatskog porekla Branko Lustig, i Antun Vrdoljak sa svojom filmskom ekipom. Sedlar je ovde ispao iz konkurencije da ne bi ometao “mrtvu trku u patriotizmu” i “državotvorstvu” između Branka Lustiga koji danas u Americi lobira za diplomatske bitke ovdašnjeg ministra spoljnih poslova Miomira Žužula i premijera Ivu Sanadera i Antuna Vrdoljaka koji je 1991. godine etnički očistio i profesionalno upropastio Hrvatsku televiziju, a na njen toranj odmah postavio snajperistu. Mnogo toga govori u prilog poražavajućoj tvrdnji domaćih filmskih kritičara da je festival u Puli, od državnog i filmskog osamostaljenja Hrvatske, postao medijski, marketinški, a povremeno i filmski potpuno bezvredan. Inače, u obližnjem istarskom gradiću Motovunu pre nekoliko dana počeo je poznati Motovunski filmski festival koji je pre šest godina osnovao ugledni hrvatski i eksjugoslovenski režiser Rajko Grlić. Za pet dana ovde će se prikazati devedeset filmova. Od najnovijih ostvarenja Larsa Fon Trira i Kena Louča do Austrijanca Ulriha Zajdela s dokumentarnom dramom “Isuse, ti znaš”. Tome treba dodati i najbolje domaće filmove koji su prethodnih godina bili u “političkim bunkerima”.