Skojevci u Gestapou

1. U Sarajevu sam bio poslednji put na dočeku srpske 1996. godine.

Grbavica je bila već skoro iseljena.

Poskidani prozori, odnesena vrata.

Svaka reč je stostruko odjekivala.

Na pijaci su dve starice prodavale rakiju i cigare.

Treća je prodavala, umotana u iskrzanu bundu, cveće, grančice “maca”.

Nisam kupio “mace”.

Neko me je pozvao da krenem dalje.

Pored pijace stajao je crveni golf sa neeksplodiranom granatom, koja ga je pogodila u gumu i tu ostala.

“Evo Srbina koji ne mora da se sekira hoće li mu neko ukrasti auto.”

Prevoznici su uzimali hiljadu maraka da sirotinjsko pokućstvo odvezu do Pala.

Sa groblja su pakovani u sanduke i spremani za odlazak sveži leševi.

Od Dejtona pa do 16. marta, trajala je evakuacija Srba sa Ilidže, Vogošće, Ilijaša, Grbavice.

Nije bilo kamera, nije bilo stranih novinara, nijedna redakcija nije poslala svog dopisnika da izveštava o nestajanju grada koji je nekad bio drugi po veličini srpski grad.

Nisam sreo nikog iz nevladinih organizacija. Nikog od onih mozgonja koji su rat započeli.

Hrvati su kupovali sve za sto maraka.

Krava je bila sto maraka.

Stvari iz stana sto maraka.

Nikom nije bilo ni na kraj pameti da postradanije Srba nazove pravim imenom.

Oni koji nisu hteli na Pale, smestili su se u kasarne u Lukavici.

I tri zgrade na Dobrinji.

Kasnije su im i te tri zgrade otete.

Ta grupa Srba koji su tada odlučili da ostanu tu na granici, ima se smatrati osnivačem Srpskog, odnosno, Istočnog Sarajeva.

2. Dok se sa Pala spuštam prema Sarajevu, sećam se Zlatišta, uvek pokrivenog muslimanskim snajperistima.

Četiri godine sam pisao o Srpskom Sarajevu.

Na Ilidži sam u zimu, ratne devedeset druge, smršao 17 kila. Jeo se samo čorbast nedokuvan pasulj. Slanina je bila za vojnu policiju.

Znao sam da je moje pisanje pucanj iz vazdušne puške u avaks ali sam pisao, pisao...

I tada, kao i danas, bili su to zaboravljeni Srbi.

Oni koji su odlučili da ostanu.

Kad je sve bilo gotovo, opet su ostali.

Kad više nije bilo nade, opet su ostali.

Haustorčad, tako su oni sebe zvali, odlučili su da ostanu i naprave svoj grad.

Svi koji su dolazili i uživali u blagodetima ratnog turizma, dele se na one koji su dolazili do Pala, slikali se sa Sarajevom u pozadini i vraćali se u Beograd da pričaju o tome šta su rekli Radovan ili Ratko.

I na one koji su se spuštali u grad.

Za sve godine rata nisam napravio nijedan razgovor ni sa Radovanom ni sa Ratkom...

U Bejrut.

Prolazim pored crvene zgrade. Popravljena je.

U njoj su jedan ulaz držali Srbi, u drugom su bili mrtvaci, u trećem muslimani.

Prolazimo pored Jevrejskog groblja.

Zaglušujuća tišina.

I dalje idemo Dobrovoljačkom, gde su muslimani masakrirali dečake koji su se izvlačili iz kasarne. Ni krive ni dužne, dečake na odsluženju vojnog roka. Sada je tu srbocrnogorska ambasada.

Onda ulicom koja je bila pokrivena razvučenim ciradama, jedinom zaštitom od muslimanskih snajperista. Za koje niko nije hteo da zna ni da postoje, a ne da pucaju i ubijaju po Grbavici, Nedžarićima ....

3. Vozi me Željko Przulj, pisac iz Kasindolske.

Kasindolska je jedina ulica kojom se moglo ući u opkoljene Nedžariće.

Od njih šestorice drugova iz ulice, petorica su poginula.

Srbi su mu ubili brata. Oca koji je previše pitao, takođe je našao metak.

Sa Željkom idem u Istočno, doskora Srpsko Sarajevo.

Željko mi priča:

“Od svih gradova u BiH, i šire, jedino u ovome nikoga od sto trideset hiljada Srba protjeranih iz Sarajeva ne zovu onim ružnim imenom izbjeglice. Samo još ovdje oni nisu krivi za sve domorodačke probleme i frustacije. Istočno Sarajevo, tako se piše, a čita se Srpsko Sarajevo, jeste grad koji niče u kukuruzištu, močvari i krugu dviju kasarni bivše JNA.

Grad nalik dobroj rokenrol pjesmi kojoj fali još samo dobar refren.

Ovdje nema strogog centra sa ekskluzivnim prodavnicama da se građani okupljaju vikendima i masovnim demonstracija, nema trga za doček Nove godine, gradskog prevoza, pomoćnika gradonačelnika za kulturu, izletišta, robne kuće, novina za čitulje niti republičkog funkcionera koji će lobirati za ovaj grad.

Ulicama se tek daju imena i lijepe plave pločice, montiraju se semafori i neonske reklame, asvaltiraju putevi.

Administracija jedne opštine je u upravnoj zgradi zatvora a druge u kancelarijama komandanta kasarne.

U komandi druge kasarne je niža muzička škola. U magacinu stare vojničke opreme etno restoran, u skladištu municije Dom penzionera, u atomskom skloništu diskoteke, kladionica i butik erotskog rublja, a od ostatka magacina srušenog NATO bombardovanjem, izgrađena je sportska dvorana.

U izgradnji su još jedna dvorana, zgrada pozorišta, crkva, novi Dom penzionera, tržni centri, stotine kuća i desetine stambenih zgrada.

Istočno Sarajevo je grad u nastajanju.

I građevinski i ljudski i duhovno i emotivno.

Grad koji se voli i koji raste.

Po gruboj procjeni u njemu sada živi oko trideset hiljada stanovnika.

A sigurno bi ih bilo duplo više da politički moćnici nisu pokrali donacije i građevinski materijal, predviđen za kreditiranje izgradnje grada.

Od tih novaca pozicija je izgradila privatne hotele i apartmane po Crnogorskom primorju, a opozicija sportske dvorane po selima oko Laktaša, ili je to bilo obratno?

Svejedno. I jedni i drugi su sagradili sebi vile po Beogradu i Novom Sadu.

Ovi lokalni funkcioneri zbog partijske discipline o tome ćute kao skojevci u Gestapou.

I pored opstrukcije podobnih sugrađana građani Istočnog Sarajeva su uspjeli da stvore: Muzičku akademiju, poslije beogradske najprestižniju na prostorima bivše Jugoslavije, mašinski, ekonomski i poljoprivredni fakultet, Sportsko društvo Slavija, čiji su fudbaleri uz Real iz Madrida jedini kraljevski klub u Evropi, Klinički centar, radio, hor za crkveno pojanje; prvake svijeta u horskom pjevanju sa takmičenja u Švedskoj; Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Republike Srpske, prvake Evrope i Balkana u borilačkim sportovima i šahu, nekoliko rokenrol bendova i Festival monodrame i male eksperimentalne scene.

Dileri narkoticima, zelenaši, pumpadžije i ratni tajkuni koji samo gledaju da što prije i lakše lape što više para i da onda zbrišu, karcinom, leukemija, kardiovaskularne bolesti i zlonamjerne, bezvezne optužbe da podržavaju i pomažu optuženim za ratne zločine, ne mogu nauditi Istočnom Sarajevu.

Ovaj grad raste i čeka svoj refren, a ono Zapadno Sarajevo mu služi kao orijentir za strane svijeta, čangrizavi senilni starac i mjesto gdje se neprimjetno može pobjeći u švaleraciju.”

4. Kada je počeo rat, paroh sarajevske stare crkve, otac Voja Žuti, preselio je crkvu u mesnu zajednicu na grbavičkoj pijaci. Tu, pod vatrom muslimanskih snajperista, otpočeo je službu božiju. Nije utekao, ostao je tu među svojima.

Bio je najbolji domaćin svima koji su hteli da čuju malu, malu istinu. Istinu koja im je trebala. Sve vreme rata bila je i ostala najposećenija srpska crkva.

Tu je stizala humanitarna pomoć. Tu se sedelo i pevalo. Tu su plakali francuski vojnici dok je Voja nazdravljao Francuskoj, najvećoj muslimanskoj zemlji u Evropi, i poklanjao im fotomontaže Ajfelove kule sa minaretom.

Bio je pravi narodni sveštenik koji je mirio zavađene, sahranjivao mrtve, krštavao decu a često, bogami, i one mnogo starije.

Pop Žuti nikad nije bio u avionu. Rekao je da mu je Šef blizu pa ne sme, da ga ne otkrije.

Operisao je srce ali se i dalje dobro drži.

Srpski i ruski patrijarh su osveštali krst na mestu gde je trebalo da se na Grbavici zida crkva.

Kada su Srbi krenuli iz Sarajeva, iz Grbavice, napred je išao Slavko Aleksić noseći krst, a za njim vojska i narod.

Zaustavio se čim su prešli na drugu stranu, pobo krst i rekao da će tu biti crkva.

I tu je sada crkva.

Prisećamo se ratnih dana i srpske Grbavice.

Pop Voja Žuti, prvi vojni sveštenik Srpskog Sarajeva je održao obećanje.

Treba mu još samo pedeset hiljada evra za uređenje porte.

Crkva je po arhitekturi stara sarajevska crkva. Zvonik je projektovao Deroko.

Pop Voja sprema se da napravi ispred crkve spomen- obeležje za sve poginule branioce Vraca i Grbavice.

5. “Pucam u nebo. Pade zvijezda. A ja nemam želje. Šteta zvijezde. Na nebu ostade samo mrčna gnojava rana kao kada se izvadi zub”, piše Željko.