Život u senci smrti

Vukovarci i danas prepričavaju kako su se pre četrnaest godina na zajedničkom gradskom groblju od udara granata otvarali grobovi pa su se u njima izmešala tela mrtvih i živih ljudi. Jeziva slika nikoga nije upozorila da najgore tek dolazi, a to je poratni život u stalnoj senci smrti. Vukovar je danas tragično unakažen grad. Ratom, političkim smicalicama, domaćim traumama i grotesknim zdanjima mermera i mesinga koja su zamenila umerenu eleganciju predratne slavonske provincije.

Svake godine, na godišnjicu masovnog uništenja grada i ljudi, 18. novembra, ovdašnjim ulicama defiluju kolone prolaznika sa crvenim ili belim ružama, a na gradskom groblju političari drže govore, dok rodbina mrtvih razvlači transparente sa likovima stradalih i pitanjima gde su i zašto ih više nema. Dnevna politika veoma lako odgovara – ubila ih je velikosrpska četnička soldateska, a njihovi životi ugrađeni su u temelje današnje moderne, demokratske, multikulturalne, multikonfesionalne, multietničke, evropske države. Elegancija izraza kojima se danas opisuje država od 4,5 miliona stanovnika počiva na morbidnim temeljima. Iz Zagreba zato svake godine neko drugi odlazi na vukovarsko groblje da bi polaskao živima i umanjio ovaj svakom vidljiv paradoks. Ove godine bio je to predsednik Hrvatskog državnog sabora Vladimir Šeks s rečenicom da Hrvati nisu glup narod i da nikada neće zaboraviti Vukovar.

Pokazalo se, međutim, da to nije dovoljno, jer se pitanje o pravim uzrocima masakra u ovom gradu u poslednjih četrnaest godina rastvara poput vulkanskog grotla. Politička demagogija kojom su za sve okrivljeni lukavi srpski obaveštajci iz bivšeg KOS-a bivše JNA naglo je izgubila na uverljivosti. Kad su komandanti vukovarskih dobrovoljaca Mile Dedaković Jastreb i Branko Borković Mladi Jastreb konačno zaboravili na međusobne razmirice i kad se stišala priča da je Dedaković zapravo izdao grad u ulozi dvostrukog agenta, koji je više radio u korist JNA nego u korist domaćih vojnih i paravojnih jedinica, izbio je novi skandal. I to ne u Vukovaru, nego u Zagrebu.

Na Trgu Petra Krešimira Četvrtog (bivši Lenjinov trg), na zgradi Ministarstva obrane Republike Hrvatske (bivša komanda Pete vojne oblasti JNA), istaknuta je makedonska zastava, a pred njom je u vreme vukovarskih komemoracija postrojen počasni vod Hrvatske vojske. Svečanost je priređena u čast dolaska generala Miroslava Stojanovskog, načelnika vojnog štaba u Skoplju. On je salutirao hrvatskoj zastavi i u stavu “mirno” odslušao himnu domaćina. Bila je to uzorna slika regionalne saradnje o kojoj u Hrvatskoj danas govori svako ko na javnoj sceni imalo drži do svoje političke karijere. Ipak, događaj je procenjen kao nečuveno, nedopustivo i direktno vređanje i ponižavanje Hrvatske i njenih građana. General Miroslav Stojanovski je pre četrnaest godina bio kapetan prve klase JNA i u vreme rata za Vukovar komandovao je antiterorističkom jedinicom vojne policije. Bilo je to dovoljno da se sve domaće obaveštajne službe, hrvatski ministar odbrane Berislav Rončević, predsednik Stjepan Mesić i premijer Ivo Sanader optuže kako su dopustili da „vukovarski krvnik pljune na hrvatsku ranu, najede se ribljih specijaliteta u Opatiji i sa svojom svitom pijan odleti u Makedoniju”. Hrvatski i makedonski vojni protokol, kao ni Stojanovski i njegov domaćin Josip Lučić, nisu davali izjave o ovom događaju, ali je bilo očito da je za obe strane bio neprijatan. Najviše zato jer je uzrujanoj naciji hitno trebalo objasniti razloge ove neprijatnosti.

Za to se pobrinuo upravo vukovarski dobrovoljac, inače Zagrepčanin Branko Borković Mladi Jastreb, rekavši: “Vukovar je za sva vremena upisan u genetski kôd hrvatskog naroda!” Dnevna politika i politička pragma tom su svečanom i naveliko citiranom rečenicom skrenuli u opasne vode nacionalne biologije. Vukovar je ovde isprva nazivan “hrvatskim Staljingradom”, nacionalnom Hirošimom, mestom gde se u nečuvenoj brutalnosti pokazala “pomiješanost crvenih petokraki i četničkih kokardi, vojnog marksizma i čaršijskog fašizma, pravo lice srpske ideologije nekrofilije”. Vukovar je bio i “mitsko mjesto” i “hrvatski Siget”, pa čak i “hrvatsko Kosovo polje”, ali genetski kôd nikada još nije ušao u politički rečnik, čak ni u ovako opskurnom kontekstu.

Još manje se genetika dovodila u vezu sa međunarodnim obavezama koje je poratna Republika Hrvatska preuzela prema svojim najbližim susedima. Dok su sa stranica novina i iz televizijskih ekrana ispadali strašni opisi vukovarskog masakra i političke zamke koju je general Stojanovski, navodno, priredio svojim pristojnim, ali naivnim domaćinima, nepoznati počinitelji zapalili su prostorije Srpskog kulturnog društva “Prosvjeta” u Splitu. U glavnoj informativnoj emisiji državne televizije ova vest pomenuta je nevoljno, a voditelj Dnevnika Goran Milić vidno se naljutio što Srbi iz splitske “Prosvjete” ovako “miniraju” vukovarsku komemoraciju i vrše pritisak na Hrvatsku televiziju da odustane od prenosa vukovarskog “križnog puta”, od gradske bolnice do gradskog groblja.

Niko se, naravno, nije naljutio što domaća televizija nije obavestila gledaoce da je u Vukovaru istog 18. novembra odana počast i srpskim žrtvama rata i masovnog pokolja. Bilo je to na starom pravoslavnom groblju u Vukovaru, u delu posprdno nazvanom “groblje šajkača”, gde se za mrtve pomolilo stotinak ljudi, lokalni srpski sveštenici i lokalni srpski političari. Kao i ranijih godina, oni ni ove godine nisu bili prisutni na glavnoj gradskoj komemoraciji, jer im je iz gradske uprave odavno poručeno da tamo nemaju šta da traže... Razlog je, očigledno, ponovo taj “genetski kôd” koji je, kako tvrde analitičari-hobisti, u odbrani grada okupio “sve što je disalo hrvatski”. Mada su se u prvim redovima našli i oni ugledni, a zaboravljeni vukovarski Srbi koji su prethodno ostali bez daha, a kasnije i bez života, dokazujući da i oni dišu za Hrvatsku.

Ovogodišnja komemoracija vukovarskim žrtvama bila je među najgrotesknijima do sada. Uz ostalo i zato što u grad nisu došli ni premijer Ivo Sanader, ni predsednik Stjepan Mesić, dok je ministar odbrane Rončević podređene ostavio da s najvećim počastima u srcu Zagreba dočekuju svoje ratne neprijatelje. U gradu u kome se manje radi a više svađa i puca po kafićima čija pića plaća socijalna pomoć, nikoga zato ne čudi kad novi ili stari Vukovarci u patriotskom transu (svih nacionalnih predznaka!) ljutito viču da im je od ovakvog života draži novi rat za Vukovar. Ali, za onaj obični Vukovar u kakvom su živeli pre rata.