Glas pravde

Nakon uspešno završenih pregovora i postignutog dogovora sa MMF-om o poslednjoj, šestoj reviziji tekućeg finansijskog aranžmana stvoreni su uslovi za primenu druge faze otpisa duga, odnosno dodatno smanjenje duga od 15 odsto, koje je predviđeno Usaglašenim zapisnikom sa Pariskim klubom poverilaca. Na ovaj način stvoren je i realan osnov za regulisanje dugovanja krajnjih dužnika prema bankama po uslovima koji nisu nepovoljniji od uslova odobrenih državi.

U skladu sa tim, logično je, realno i pravedno da Vlada Republike Srbije donese zaključak kojim obavezuje banke u kojima Republika Srbija ima učešće u vlasništvu po osnovu izvršene konverzije potraživanja u akcije, da sa krajnjim dužnicima ugovorno regulišu odnose pod istim uslovima koji su ugovoreni sa poveriocima Pariskog i Londonskog kluba.

Ova tema bila je dominantna na godišnjoj skupštini Privredne komore Srbije koja je održana krajem decembra prošle godine, na kojoj je jednoglasno zauzet stav da se pokrene Inicijativa kod Vlade Republike Srbije za rešavanje ovog problema. Neposredni povod za aktuelizaciju ovog pitanja su pokrenuti sudski sporovi od strane banaka prema određenom broju preduzeća, krajnjih dužnika, koji nisu mogli da prihvate regulisanje obaveza pod uslovima koji su bitno nepovoljniji od onih koje je država ugovorila, jer bi dodatno pogoršali svoju finansijsku, a samim tim i tržišnu poziciju. Dakle, imamo od strane banaka- države “tuk na utuk”. Punokrvna, suficitna država i, na muci privrede, dobro podgojene banke ne prestaju da ispijaju krv iznemogloj srpskoj privredi. DOKLE? GDE JE TU PRAVDA?

Problemi u regulisanju ugovornih odnosa između banaka i krajnjih dužnika po kreditima naglašeni su posebno posle donošenja Odluke Saveznog ustavnog suda, kojom je utvrđeno da odredbe člana 5. Zakona o regulisanju odnosa između SRJ i pravnih lica i banaka sa teritorije SRJ koji su prvobitni dužnici ili garanti prema poveriocima Pariskog i Londonskog kluba (“Sl. list SRJ” br. 36/2002), u delu koji je izražen rečima: “pod uslovima koji ne mogu biti nepovoljniji od uslova ugovorenih sa poveriocima Pariskog i Londonskog kluba”, nisu saglasne sa Ustavom SRJ.

Privredna društva koja su do donošenja Odluke Saveznog ustavnog suda regulisala svoje obaveze, zaključila su sa bankama ugovore pod uslovima koji su identični uslovima koji su ugovoreni između države i poverioca Pariskog i Londonskog kluba. Međutim, u tom kratkom vremenskom periodu od donošenja Zakona do odluke Ustavnog suda (jul 2002 – januar 2003), relativno mali broj preduzeća je ugovorno regulisao svoje obaveze. Nepovoljniji uslovi koje su posle toga ponudile banke, za mnoga preduzeća su bili neprihvatljivi i zbog toga odnosi banaka i krajnjih dužnika po ovom osnovu, još uvek nisu u potpunosti regulisani.

Nema nijednog racionalnog objašnjenja, a kamo li opravdanja, zbog kojih država ne donosi odluku da na privredu prenese uslove istovetne onim ugovorenim sa ino-poveriocima. Neprihvatljivo je i nedopustivo da država ima manje razumevanja za privredu od stranih poverilaca, s obzirom na to da su inostrani poverioci našoj zemlji odobrili izuzetne olakšice otpisom i reprogramom duga, uvažavajući našu izuzetno tešku privrednu situaciju. U ovakvim okolnostima Ustavni sud je samo stavio van snage odredbu koja je značila obavezu banaka da preduzećima odobre iste uslove. Ali sud nije zabranio bankama da postupe na isti način kao i strani poverioci.

Zato država Srbija kao većinski vlasnik u bankama u kojima je stekla akcije po osnovu konverzije potraživanja, preko svojih članova u upravnim odborima banaka, hitno mora da dosledno primeni politiku otpisa i reprograma duga prema krajnjim dužnicima poverilaca Pariskog i Londonskog kluba pod uslovima koje je država ugovorila i za sebe se izborila. Cilj te politike je bio da se stvore uslovi i omogući privredi da vraća dugove, a ne da se preduzeća, koja zbog uvođenja sankcija nisu bila u mogućnosti da servisiraju kreditne obaveze, dovedu do stečaja i likvidacije.

Preduzeća koja do sad nisu potpisala ugovore sa poslovnim bankama o regulisanju obaveza po osnovu inokredita od poverilaca Pariskog i Londonskog kluba, to nisu učinila, ne zbog toga što ne poštuju svoje obaveze, već zbog činjenice da bi prihvatanjem uslova koji su nepovoljniji od onih koji je država ugovorila bili dovedeni u neravnopravan položaj, kao i zbog toga što takve obaveze ne bi mogla da uredno servisiraju.

Imajući u vidu razloge zbog kojih preduzeća-krajnji dužnici nisu bila u mogućnosti da u ugovorenom roku vrate inokredite, kao i činjenicu da je posle okončanih pregovora sa MMF-om, omogućen dodatni otpis duga od oko 700 miliona dolara od strane Pariskog kluba poverilaca, smatramo da su stvoreni realni uslovi da “pravda u Srbiji, bar po ovom pitanju, više ne tamnuje, a krivda ne caruje”. Zbog toga, Privredna komora Srbije insistira da Vlada Republike Srbije donese zaključak kojim obavezuje banke u kojima Republika Srbija ima učešće u vlasništvu po osnovu izvršene konverzije potraživanja u akcije, da odustanu od pokrenutih sudskih sporova i sa krajnjim dužnicima ugovorno regulišu odnose pod istim uslovima koji su odobreni državi od strane poverilaca Pariskog i Londonskog kluba. To je jedini način da se ovaj problem pravedno reši i da, i po ovom pitanju, država pomogne oporavak srpske privrede.

Dr Slobodan St. Milosavljević

(Autor je predsednik Privredne Komore Srbije)