Umetnost i duh igre

Pod sloganom “Univerzum igre”, III beogradski festival igre otvoren je (Sava centar, Beogradsko dramsko pozorište) izložbom fotografija posvećenih Miloradu Miškoviću, velikom umetniku, baletskoj zvezdi i koreografu svetskog renomea, dobitniku Medalje Nižinski i ordena predsednika Francuske Republike, zvanja Commandeur des Arts et des Lettres, ali i naše Oktobarske nagrade (1992), i mnogih drugih priznanja. (Mišković je, inače, po rođenju Valjevac koji nikad nije zaboravio svoje korene). Autor izvanrednih Miškovićevih fotografija je čuveni Serž Lido, čije je savršeno oko i umeće omogućilo mlađim generacijama ne samo da znaju nego i da vide ko je i kakav je umetnik M. Mišković.

Kao učenik Olge Tores, a potom i Nine Kirsanove u Srednjoj baletskoj školi, M. Mišković je počeo umetničku karijeru u Beogradu, da bi po usavršavanju u Parizu postao igrač svetskog renomea, osnivač vlastite trupe u Parizu, ali i koreograf (Sid, u Beogradu, koreografski traktat O istini, u Zagrebu, itd.) Mišković je bio ne samo danseur noble plemenitog stila, izražajnosti i moći oblikovanja najraznovrsnijih uloga klasičnog, neoklasičnog i modernog stila, već i izvanredan partner najvećih naših i internacionalnih zvezda (što se može videti na video-projekcijama u holu Plave dvorane Sava centra, od 6. do 20. aprila).

Načo Duato, koreograf, scenograf, umetnički direktor Nacionalne igračke trupe (Madrid), svečano je otvorio svojom predstavom Treći beogradski festival igre, savremenim baletima Sjedinjavanje, Kastrati, Za tebe ću umreti. I sam doskorašnji savršeni igrač – bio je solista Trupe XX vek M. Bežara, J. Kilijana (Hat Ballet), trupe Elvina Ejlija, Wujork Siti baleta i dr. Načo Duato nastavlja modernizaciju Nacionalnog baleta Španije koju su započeli Olga Roriu, Viktor Ulat, Maja Plisecka i drugi. Zamenivši sa novih 97 igrača od stotinu dotadašnjih u trupi, Duato je stavio na repertoar nove balete, nove vizije i jezike igre, oslobađajući igru balasta klasike i zasterele režije. Okupivši iz celog sveta nove igrače savremene tehnike, N. Duato savršeno promišljenom režijom, poetskom izražajnošću, najdivnijom muzikom i tematikom koja je u isti mah i svevremena, spaja poeziju i život, pokrete i zvuke, izražavajući san davnih i naših generacija o čoveku oslobođenog tela i duha. Ali, ono najvrednije kod Duata, ono što se odražava u savršenim neobičnim pokretima samih igrača, jeste najviši stepen harmonije. A to je: onaj skriveni intuitivni poriv da gestom, pokretom kroz muziku, izvanredno odigranim duetima i skupnim igrama, otkriju najskriveniju lepotu ljudskog bića. Ono što samo savršena tela i um kakav je Duatov, mogu da iznedre iz iskonskih dubina ljudskog bića. “Verujući”, kako kažu Aja Jung i Nebojša Bradić, osnivači i selektori ovog Festivala, “da igra pokreće najneviniji, najautentičniji deo u nama”, Načo Duato upućuje nam ove divne stihove: “Za tebe sam (igro) rođen – Za tebe živim – Za tebe ću umreti.” Por vos muero...

U BDP Nacionalni balet Slovenije (Maribor) izveo je predstavu Edvarda Kluga: Radio i Julija. Naš stari poznanik E. Klug, igrač i koreograf, nastupio je sa veoma čudnovatom i prilično kontroverznom predstavom, na jedan od najpoznatijih engleskih bendova Radio and head, spajajući Šekspira, mit, muziku, pokret i sliku. Predstava je rađena sa sasvim drukčijeg stanovišta od uobičajenog shvatanja Šekspira, u igračkom, rediteljskom i misaonom pogledu. Ona izaziva mnoge asocijacije. Međutim, mada nema scenarija, bitna je igra i motivacija reditelja-koreografa, čiji je cilj da ispriča priču o mrtvoj Juliji (koja se seća svoje ljubavi, mrtvog Romea i njihovog života). Izvanredna glavna igračica i šest muškaraca uz video-projekcije Julijinog života u kojima se kao u filmu koriste montaža i atrakcija po Ejzenštajnu, dočaravaju nam autentičnije od života scensku iluziju (BDP).

U slavu plesa, u Sava centru Nacionalni balet iz Atine i koreograf Rej Bara (i igrač) priredili su nam spektakl sličan predstavama koje su se igrale još u petom veku pre nove ere. Na izvanrednu muziku Mikisa Teodorakisa – koji je poslao nežno pismo festivalu sa željama za uspeh i za prijateljstvo među svim narodima, posebno za tradicionalno prijateljstvo balkanskih naroda – grčki ansambl igrača, pevača (muzika sa trake), izvanrednih solista Opere, Baleta, Hora i Orkestra izveo je balet inspirisan revolucijom u Nikaragvi. Napisan u stvari sedamdesetih godina, Teodorakisov balet doživeo je tek prošle godine svoju premijeru u Grčkoj, a ove godine i kod nas, zbog vojne hunte koja je, sve do dolaska demokratske vlade na vlast, gospodarila Grčkom do 1974. Izvanredni igrači, reditelj i potresne pevačice (mezzo soprano i soprano) kao i izvanredan tekst na španskom, pisca Pabla Nerude, delovali su, vođeni idejom borbe za slobodu i dostojanstvo ličnosti, veoma upečatljivo i potresno. Mada je, na pojedinim mestima, bilo i nekih već prevaziđenih socrealističkih rešenja (što je sasvim razumljivo s obzirom na doba u kojem je balet pisan). Sudbine balkanskih, mediteranskih i latinoameričkih naroda imaju nečeg tragično sličnog. Režija i koreografija koje koriste sva dostignuća multimedijalnog teatra, kao i pozorišta drevne Grčke, solisti i horovi što komentarišu događaje kroz pesmu i igru, omogućili su kako koreografu tako i igračima i publici da kroz potresne scene dožive Aristotelovu katarzu.

Mirjana Zdravković