Iskušenja božićne pšenice

Mada svake godine obiluje dnevnopolitičkim bizarnostima, pravoslavni Božić u Zagrebu ovaj put najavljuje nov pristup međukonfesionalnim i multikulturalnim odnosima katolika i pravoslavaca, Hrvata i Srba u Hrvatskoj. U političkoj eliti zemlje ne postoji osoba koja ne ume tečno da pročita i izgovori ćirilicom napisan starinski božićni pozdrav – Mir Božji, Hristos se rodi! Ipak, tek kolektivni odgovor “Vaistinu se rodi!” pokazuje do koje su mere određeni krugovi visoke politike u Hrvatskoj ovladali hipnotransom koji se među uzvanicima Srpskog nacionalnog vijeća u Zagrebu svake godine širi na Badnji dan.

Kako i dolikuje velikom hrišćanskom prazniku, svi su tada posebno svečani i uljudni, svi pristojni i ljubazni, svi puni najboljih želja, verskog milosrđa i ganutljivih reči o razlikama koje spajaju i obogaćuju. Kako “pravoslavni domjenak” odmiče, ispostavlja se da barem svaki drugi hrvatski uglednik poznaje izvesnog Jovana, Dušana ili Vasu, Milicu, Draganu ili Spaseniju koji su obeležili njihova detinjstva, ma gde danas bili. Odlično se barata i datumima julijanskog kalendara, Svetim Nikolom, Badnjim danom, Božićem i Bogojavljenjem. Svi već znaju i zašto pravoslavci svečano unose “badnjak” u svoje domove, znaju zašto se po podovima kuća posipa slama, a znaju ponešto i o poslasticama koje se na Badnje veče iznose na svečanu trpezu. “Koljivo” je, međutim, ostalo među najmisterioznijim delovima pravoslavne božićne alhemije, a, sasvim očekivano i tipično, postalo je i glavni sastojak političke alhemije koju unazad nekoliko godina praktikuju viđeniji javni ljudi Zagreba i Hrvatske.

Premijer dr Ivo Sanader, prvi viši funkcioner Hrvatske demokratske zajednice koji je smogao građanske i političke hrabrosti da se pojavi među pravoslavcima i čestita im Božić “mada je rimokatolik”, u međuvremenu je usavršio svoje poznavanje tradicije Srpske pravoslavne crkve i sakralnih običaja pravoslavnih vernika. Žito zaslađeno medom i aromatičnim začinima za njega nije nimalo nepoznanica. Zalogaj božićne poslastice uzima se čajnom kašičicom koja se kasnije odlaže u čašu s vodom. Prvi čovek izvršne vlasti u Hrvatskoj ovde nije nimalo pogrešio, kao ni članovi njegove dvorske i stranačke svite. Potpredsednica Hrvatskog sabora Vesna Pusić takođe je bila besprekorna, zbog starih tradicija građanskog Zagreba koje su dozvoljavale da njena “mama ima najbolju prijateljicu Milicu”, a znalcem srpskih verskih delicija pokazao se i pretendent na Sanaderovo premijersko mesto, šef najjače opozicione partije Hrvatske, lider ovdašnjih socijaldemokrata Ivica Račan. Istina je da se aktuelni Sanaderov rival, koji tek odnedavno posećuje “pravoslavne domjenke” sa istomišljenicima i oponentima, kao deklarativni levičar rukovao levom rukom, ali samo zato što je desnu povredio na partiji tenisa.

A onda je na red došla zvezda podnevne božićne svečanosti koja je povodom Božića u vreme kada ga dočekuju vernici Pravoslavne crkve, zbog mnogobrojnih uzvanika, ponovo proslavljena u Novinarskom domu u Zagrebu. Zagrebački gradonačelnik Milan Bandić, najverniji prijatelj svih građana Zagreba, najraniji poratni uzvanik “pravoslavnih domjenaka”, čovek koga kao levičara-populistu, rođenog Hercegovca koji upravlja “metropolom svih purgera i ostalih Hrvata”, i to još kao član Socijaldemokratske partije Hrvatske, kašičicu božićnog koljiva predao je svom prijatelju i saradniku Dušku Quštini, poznatom glumcu i upravitelju satiričnog teatra “Kerempuh”. “Koljivo” je istom kašičicom “kušao” tek posle njega, rekavši kako je Duško njegov frend koji mu jede iz usta. Time je, naravno, postao zvezda “domjenka”, a zli jezici pripisivali su mu i privilegiju da “ima svog privatnog Srbina”. Kao najstrašniji “krimen” Bandiću je pripisano odlaganje kašičice kojom je probao “koljivo” na popratni tanjirić, umesto u čašu s vodom.

“Zgoda s pravoslavnog domjenka” dospela je i do državnog dnevnika nacionalne Hrvatske televizije, uz opasku urednika da nikome ne treba da se jede iz usta. I to je bilo sve. Analitičari-hobisti rekli bi da je stepen verskih, političkih i ljudskih sloboda dostigao vrhunac, jer je “srpski domjenak” u Zagrebu postao toliko notorna stvar da se u hrvatskim medijima beleži u dnu novinskih stranica kao bizarna marginalija, idealna za ismevanje oponenata sa hrvatske političke scene.

Istovremeno je, više nego lapidarno, zabeleženo da je za Badnji dan u pravoslavnom crkvenom kalendaru gužva pred crkvom Svetog Preobraženja Gospodnjeg na Trgu Petra Preradovića u Zagrebu dosegla razmere kakve je imala pre devedesetih godina prošlog veka, ma šta to trebalo da znači za vernike svih veroispovesti, ali i ateiste hrvatske metropole. Državna televizija prenosila je crkveni ceremonijal, pa je “kutić za ostale konfesije” i ove godine bio sasvim pristojno popunjen. Slučajnostima i hirovima pravne države u Hrvatskoj prepuštene su sitne stvari, koje ne bi trebalo ni pominjati iza gromkog pozdrava “Hristos se rodi” iz usta ovdašnjeg političkog establišmenta. Isti ljudi koji zagovaraju “Mir Božji” među svim konfesijama, pa i među “nevernicima”, smatraju da je sasvim normalno da građani srpske nacionalnosti koji su izbegli iz Hrvatske u predratno i ratno vreme, ovde više nemaju prava na imovinu koju su napustili.

Stanarsko pravo u aktuelnom hrvatskom pravosuđu ionako se ne smatra imovinom, nego privilegijom. “Nećemo to više otvarati, bez obzira na to što tko o tome mislio”, jasno je poručio reformski premijer hrvatske vlade Ivo Sander. U takvom dnevnopolitičkom kontekstu sasvim je jasno zašto, primera radi, zagrebački nadbiskup dr Josip Bozanić poziva katolike da bojkotuju nacionalnu televiziju, koja, prema proceni crkvenog vrha na Kaptolu, potiče razaranje katoličkih porodica, šireći promiskuitet, razvrat, individualizam i ateizam.

Srpske porodice u Hrvatskoj su, zapanjujućom “providnošću Božjeg plana”, pošteđene ovih strašnih pošasti. Mada je Srpsko nacionalno vijeće u Zagrebu ovu godinu označilo desetom godišnjicom povratka srpskih izbeglica u Hrvatsku, tipična srpska porodica Božić ovde dočekuje u duhu izrazitog bezbožničkog individualizma. Svela se na stare i osamljene ljude u čarapama ispletenim od grube vune “na pet igala”, koji sede uz zaboravljene i korodirane šporete “Obodin-Cetinje” ili “Sloboda-Čačak”. Kad ih posete kamere nacionalne televizije saznaje se da je podmladak negde između Kanade i Novog Zelanda... Deo javnog mnjenja u Hrvatskoj smatra da je to sasvim očekivano, jer se radi o teroristima koji ionako nemaju nimalo ljubavi i zahvalnosti za sve što im se desilo u proteklih petnaestak godina.