Čestitke s „figom u džepu”

Svi relevantni političari u Hrvatskoj pozdravili su pobedu demokratskog bloka na parlamentarnim izborima u Srbiji. Svi uticajniji hrvatski mediji istovremeno su objavili da su izbornu pobedu ubedljivo odneli radikali koje u odsustvu Vojislava Šešelja vodi Tomislav Nikolić. Ovaj prividni paradoks najbolje govori o dometima hrvatske političke percepcije. Oficijelni Zagreb zadovoljan je što i u budućnosti može da računa na sastanke s političarima poput aktuelnog predsednika Srbije Borisa Tadića iz Demokratske stranke, ali je javna tajna da se u nižim političkim sferama Hrvatske žali što radikalska opcija nije dobila priliku da sastavi novu vladu u Beogradu. Zagreb i Hrvatska, reformski premijer Ivo Sanader i predsednik države Stjepan Mesić time bi dobili na važnosti u regionu, a njihov rejting bi porastao i u očima Evropske unije. U tako dramatično suženom okviru Hrvatska svodi prve bilanse parlamentarnih izbora u Srbiji i pokušava da dokuči ko će biti ključna figura s kojom će Zagreb u Beogradu, ali i Beograd u Zagrebu, pregovarati o budućnosti Hrvatske i Srbije i njihovih međusobnih odnosa.

Mada su izbore u Beogradu pratili mnogi novinari iz Hrvatske, iz njihovih priloga bilo je teško razaznati ko ovoga trenutka gubi, a ko pobeđuje u Srbiji. Svi podaci vrteli su se oko procena da je Srpska radikalna stranka stvarni pobednik na biralištima širom Srbije pošto je za nju, tvrdi se ovde, „dušom i telom”, više od 30 odsto srpskog biračkog tela. U odnosu na prethodne izbore, za radikale se, kako se čuje u Zagrebu, ovoga puta opredelilo čak sto hiljada više ljudi. Iz glavnog izbornog štaba u Beogradu izveštači i analitičari proteklih izbora u Srbiji pokupili su i sintagmu „koalicioni kapacitet”. To je ono što, prema mišljenju stručnjaka, nedostaje radikalima da bi sastavili vladu. Wihove frustracije rastu iz godine u godinu, pridobijaju birače, ali niko u Srbiji ne želi ih za saveznike. Paralele sa izbornim uspesima i postizbornim neuspesima hrvatske desnice nameću se same po sebi, ali se o tome ne govori. Hrvatska je, zahvaljujući moderatorima javnog mnjenja, i dalje ubeđena da se od Srbije razlikuje kao bonsai-ruža od baobaba. U to veruju i poznati zagrebački politikolozi, poput profesora političke psihologije na Fakultetu političkih znanosti u Zagrebu, dr Ivana Šibera. On u prvi plan ističe činjenicu da je Srpska radikalna stranka dobila najviše glasova čak i u glavnom gradu Beogradu, što u Zagrebu i Hrvatskoj ne bi moglo da se desi, pošto urbana Hrvatska navodno po pravilu glasa za liberalne opcije. Objašnjenje se traži u veličini samog Beograda koji, kako Hrvatima pojašnjava dr Ivan Šiber, zauzima površinu „od Zagreba do Ivanić Grada”. To praktično znači da u širi gradski prsten spadaju i različita prigradska naselja najčešće naseljena izbeglicama iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Qudi teške sadašnjosti, užasne prošlosti i neizvesne budućnosti tako su još jednom stigmatizirani kao „otpaci rata”, frustrirana masa željna osvete i novih krvoprolića. Ovako pojednostavljenu i upravo amaterski uvredljivu predrasudu donekle demantuje činjenica koja u Hrvatskoj nije mogla da se prećuti – radikali su izgubili primat na Kosovu gde se srpsko stanovništvo uglavnom izjašnjavalo za demokratske opcije.

Upravo je Kosovo, posle izbora u Beogradu, glavna tema rasprave zagrebačkih političkih kuloara. Situacija se preko noći izmenila. Zvanični Zagreb Kosovo je, sve do nedavnih parlamentarnih izbora u Srbiji, tretirao kao egzotičan izvor potencijalnih političkih saveznika, da bi danas napadno saosećao sa Beogradom. Prenaglašavajući bolnu emotivnu komponentu kakvu za Srbe, prema ovdašnjim saznanjima, sadrži koncepcija Martija Ahtisarija o visokom stepenu autonomije ove bivše jugoslovenske autonomne pokrajine, hrvatski analitičari uporno požuruju događaje, nestrpljivi da saznaju ko će na kraju biti „lider zapadnog Balkana”.

Neke bivše hrvatske diplomate, poput Ivana Šimonovića koji je Hrvatsku neko vreme predstavljao u Ujedinjenim nacijama, novoj srpskoj vladi sa nedovoljno udaljenog „hrvatskog vidikovca” savetuju „brze, hrabre poteze”, a hrvatskim političarima „podršku Srbiji bez fige u džepu”. To praktično znači da nova demokratska vlada u Beogradu smesta treba da hapsi Ratka Mladića i Radovana Karadžića, dok vlada u Zagrebu treba da razmisli o aroganciji s kojom se dele ovakvi saveti. Dok prominentniji političari u Zagrebu, poput Tuđmanovog ministra spoljnih poslova dr Mate Granića, konstatuju da je Zapad zainteresovan za pobedu Demokratske stranke predsednika Borisa Tadića, socijaldemokrate Ivice Račana tvrde da je to najbolja opcija i za Hrvatsku. S tim se slaže i premijer Ivo Sanader koji neuvijeno poručuje: “Treba nam stabilna Srbija!”, uz procenu da će to doneti trajnu političku stabilizaciju jugoistoka Evrope. Predsednik Hrvatske Stjepan Mesić izrazito je zadovoljan što radikalska opcija nije u poziciji da sastavlja vladu. „Bilo bi to opasno za Republiku Hrvatsku zbog pretenzija na njene teritorije”, izjavio je Mesić i ponovio da svi koji su u proteklom ratu Hrvata i Srba okrvavili ruke, hitno treba da se izvedu pred lice pravde.

Bez obzira na javnu retoriku i zakulisne kalkulacije, zvanični Zagreb predviđa nestabilno razdoblje u susednoj državi. Pošto bi Hrvatska iste situacije mogla da proživljava posle parlamentarnih izbora predviđenih za novembar ove godine, bilo je poučno čuti primedbu bivšeg ambasadora Jugoslavije, a kasnije i Srbije i Crne Gore u Zagrebu, Milana Simurdića. On je podsetio da Hrvatska ni u jednom segmentu predizborne kampanje u Srbiji nije propagandno pomenuta u negativnom kontekstu. A što se potencijalne „nestabilnosti” tiče, Simurdić je konstatovao da se još nijedno strano predstavništvo, poslovnog ili političkog karaktera, nije povuklo iz Beograda, niti to namerava.

Najnovije ad hoc ankete ovde, inače, pokazuju da Srbi, kako god ih Hrvati danas doživljavali, više nisu najnepopularniji susedi Republike Hrvatske. Trenutno su najomiljeniji Bosanci, Mađari i Italijani, ali Srbi uživaju u „zlatnoj sredini”. Najviše animoziteta ovoga trenutka rezervisano je za Slovence i Crnogorce.