Začudni plašt

Dva dana nakon izvođenja u Negotinu na Mokranjčevim danima, Rekvijem za Nikolu Teslu Ksenije Zečević (1956-2006), imao je beogradsku premijeru. Delo je nastalo prošle godine, neposredno pred iznenadnu smrt kompozitorke (i pijanistkinje i književnice). Ksenijin opus, koji šira publika poznaje najpre po njenoj primenjenoj muzici, ipak je u značajnoj meri bio usmeren ka traganju za obrascem koji bi ujedinio sve aspekte umetnosti zvuka. Takva težnja neretko ju je odvodila obimnim vokalno-instrumentalnim formama oratorijskih kontura: Rekvijem za Nikolu Teslu imao je prethodnike u Molitvi za žrtve banjičkog logora, Triptihu, Prahu, ali i dva rekvijema (Rekvijem za kraj 20. vijeka i Rekvijem za dedu Ferdinanda Gergetu stradalog u nacističkom logoru Dahau). Na prvi pogled formulisan tradicionalno, četvorostavačnim ciklusom i relativno jednostavnim neoromantičarskim muzičkim jezikom, ovaj se rekvijem odvaja od svojih klasičnih uzora intervencijom u domenu tekstualnog predloška ali i nesrazmerom dimenzija ponuđenih prizora/stavova (četvrti je osetno kraći), te se donekle ispravnom čini primedba iz programske knjižice koja sugeriše da je autorka delo ostavila nedovršeno. Međutim, Rekvijem za Nikolu Teslu, potkraj je zastrt začudnim plaštom “poslednjeg izdaha”. Finalni stav (baš kao i život kompozitorke), ućutao se bez najave, gotovo kradimice. Ksenija Zečević se odriče propisanog latinskog teksta u korist sopstvenog, poeme koja je porodila četiri muzičke slike: “Buđenje planina iznad Like”, “Saga o Prometeju”, “Svemoć svespoznaja”, i “San nad snovima”. Iako naslov prvog stava asocira na konkretnu geografsku odrednicu, kompozitorka ovde, kao i tokom čitavog dela, istražuje Tesline (možda sopstvene?) metaprostore. Religioznost muzike poziva na sveljudsku duhovnost, poziva na prometejske podvige, otkriva dvojakost ljudske prirode: krhku i tananu s jedne i titanski silovitu, s druge strane; večno na tragu svemoći svespoznaje ali nikada njen gospodar. Osim u snovima. Upravo tako se Ksenija Zečević igra velikim izvođačkim telom: njene vizije mogućeg života sudaraju i prepliću raznobojne ljudske i instrumentalne glasove i pretvaraju ih u grmljavine, vatru, more, vodene vrtloge... i konačno, u šaputanje anđela. Rekvijem za Nikolu Teslu izveden je u redakciji koju je načinio Miodrag Janoski. Izazovu testamentarne kompozicije Ksenije Zečević pristupili su Jasmina Trumbetaš–Petrović (sopran), Jadranka Jovanović (mecosopran), Saša Štulić (tenor), Goran Krneta (bas) i ansambli Muzičke produkcije Radio-televizije Srbije predvođeni Bojanom Suđićem. Rekvijem za Nikolu Teslu dobio je inscenaciju – video-scenografiju, svetlosne instalacije, kostimirane soliste, naratora/“Teslu” (Miloš Đorđević) koji je publiku uveo u predele autorkine “sanjane zemlje”. Blistavo i sugestivno tumačenje ove partiture govori nam da će Rekvijem za Nikolu Teslu svakako i nadalje privlačiti interpretatore. I, naravno, publiku. Jer, Ksenija Zečević nije ponudila samo nečuveno (sno)viđenje klasične muzičke forme: njena “žudnja svijeta” zapravo je nov, human i uzbudljiv religijski koncept!