NIN na operskoj probi: Gusar u službi republike

Opera slavnog italijanskog kompozitora Đuzepa Verdija „Simon Bokanegra“, koja ima posebno mesto u njegovom velikom i bogatom stvaralačkom opusu, a karakterišu je nadahnuta melodioznost i istančani osećaj za scensku dramatiku, uskoro će postati sastavni deo redovnog repertoara Velike scene Narodnog pozorišta u Beogradu. Premijera je planirana 16. maja pod dirigentskom upravom Đorđa Pavlovića, u režiji Marija Pavla del Monaka i uz učešće Orkestra, Hora, prvaka i solista Opere nacionalnog teatra. Kao kuriozitet, pomenimo da će to biti prvi put u 104 godine postojanja Opere Narodnog pozorišta da se ovaj naslov, prvi iz Verdijevog poznog stvaralačkog perioda, nađe na njenom repertoaru.  

Gledano sa ove vremenske distance, čini se da „Simon Bokanegra“ predstavlja svojevrsnu prekretnicu u Verdijevom stvaralaštvu, kao i da svojom muzičkom ponudom donosi neke novine koje će se kasnije u većoj meri odraziti u delima kao što su „Bal pod maskama“, „Moć sudbine“ i „Don Karlos“. Prva verzija opere, nastala 1857. godine, prošla je skoro nezapaženo na premijeri u Teatru „La Feniče” u Veneciji. U međuvremenu, više od dve decenije kasnije, Verdi je odlučio da uzme u ruke prašnjavu literaturu i preradi je, uz pomoć svog velikog prijatelja i vernog saradnika Ariga Boita. Tom prilikom došlo je i do značajnih izmena - preuređen je redosled svih scena, napisan prolog i dodata slavna scena „U sali Velikog veća“, kojom se završava prvi čin. Ova verzija premijerno je izvedena s velikim uspehom 1881. godine u milanskoj „Skali“.

„Za muziku u ovom delu ne može se reći da na prvo slušanje osvaja publiku kao što je to slučaj sa njegove prethodne tri opere ’Rigoleto’, ’Trubadur’ i ’Travijata’. Međutim, veoma izražajna dramatska strana celog dela sa posebnim osvrtom na psihološko osvetljavanje likova kroz prepoznatljivu kantilenu velikog Verdija, donosi tamniju atmosferu koja je karakteristična za potonje tri opere. U ovoj operi imamo gotovo citate na kojima su u kasnijim operama izgrađene čitave scene. No, da ne zalazimo u neku dugu analizu, uveren sam da će ih i publika pažljivim slušanjem lako prepoznati i u njima uživati”, poručuje maestro Pavlović. 

Inače, ovo je jedno od retkih operskih naslova inspirisanih životom istorijskih ličnosti - u fokusu je priča o srednjovekovnom duždu Simonu Bokanegri, gusaru u službi Republike Đenove, prvom vladaru u istoriji te republike izabranom od naroda i čoveku sa kompleksnim političkim i ličnim problemima. Takav gest izazvao je revolt uglednih građanskih porodica Fijesko, Adorno i Grimaldi, koje su se godinama smenjivale na đenovskom tronu. Bokanegrin pokušaj pomirenja dveju zavađenih republika - Venecije i Đenove, ostao je do danas jedinstven primer očuvanja reda među političkim neistomišljenicima, zavađenim oko trgovačkih interesa i prevlasti na moru.

PROMO / Mikojan Bezbradica

S druge strane, Verdijeva snažna inspiracija, ujedno i večna lična patnja vezana za odnos oca i ćerke, i ovde se, kao i u „Rigoletu” i „Travijati”, postavlja kao jedan od ključnih elemenata dramskog toka. Bokanegra je, između ostalog, i ličnost kojoj su negirane uloga oca i svaka vrsta ljubavi...

„Kod Verdija su, suštinski, najčešće teme sudbina i odnos između roditelja i deteta. Sahranivši suprugu i dvoje dece dok je još bio mlad, zadesila ga je tragedija sa kojom nijedna osoba ne može do kraja da se izbori. Sam početak opere odiše smrću, a njom se i završava. Naslov opere jeste ’Simon Bokanegra’, ali glavni lik ovog dela je zapravo sudbina. Mističan, večno istraživan i upitan pojam“, smatra mladi, talentovani reditelj Mario Pavle del Monako, koji je na istoj sceni, pre godinu i po dana, s velikim uspehom postavio Pučinijevu  operu „Turandot”.